پایان نامه با عنوان مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیرسیگاری دانشگاه مشهد

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه با عنوان مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیرسیگاری دانشگاه مشهد دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

پایان نامه با عنوان مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیرسیگاری دانشگاه مشهد در 143 صفحه و شامل مطالب زیر می باشد:

* فصل اول: کلیات
* مقدمه
* بیان مسأله
* اهمیت و ضرورت تحقیق
* هدف پژوهش
* فرضیه ها یا سئوالات
* تعریف اصطلاحات، مفاهیم کلیدی و متغیر ها
* تعاریف نظری
* تعاریف اعتیاد
* وابستگی به مواد(Substance dependence)
* تفاوت عادت و اعتیاد
* روش‌های پیشگیری اولیه
* بهداشت روانی
* تعاریف عملیاتی
* فصل دوم
* موضع گیری ای نظری و یافته های پژوهشی در خصوص اعتیاد به سیگار و سیگار
* دیدگاه های مربوط به سوء مصرف مواد
* دیدگاه زیست شناختی و پزشکی
* دیدگاه اجتماعی
* دیدگاه روان تحلیلی
دیدگاه های یادگیری و شناختی- رفتاری
* عوامل مخاطره آمیز
* عوامل مخاطره آمیز فردی
* دوره نوجوانی و جوانی
* ژنتیک
* صفات شخصیتی
* اختلال های روانی
* نگرش مثبت به مواد
* موقعیتهای مخاطره آمیز فردی
* تاثیر مواد بر فرد
* عوامل مخاطره آمیز بین فردی و محیطی
* عوامل مربوط به خانواده
* عوامل مربوط به دوستان
* عوامل مربوط به محیط آموزشی
* عوامل مربوط به محل سکونت
* عوامل مربوط به خانواده
* عوامل خانوادگی
* نقش خانواده در آگاه سازی جوانان و نوجوانان
* ستیزه والدین
* در دسترس بودن موادمخدر
* نابرابری های اقتصادی و اجتماعی
* بیکاری
* عقاید معتادان درباره اعتیاد واعتقادات دینی
* عوامل مربوط به دوستان
* روش‌‌های مقابله با فشار همسالان
* واکسیناسیون ذهنی
* آموزش قاطعیت
* آموزش مهارت‌های زندگی و اطلاع رسانی
* عوامل مربوط به محیط آموزشی
* عوامل مربوط به محل سکونت
* عوامل مخاطره آمیز اجتماعی
* قوانین
* بازار مواد
* مصرف مواد به عنوان هنجار اجتماعی
* کمبود امکانات فرهنگی، ورزشی، تفریحی
* عدم دسترسی به سیستمهای خدماتی، حمایتی، مشاوره ای و درمانی
* توسعه صنعتی جامعه، مهاجرت، کمبود فرصتهای شغلی و محرومیت اقتصادی- اجتماعی
* سیگار
* مقدمه
* تعریف
* اپیدمیولوژی
* سبب شناسی
راه های ورود نیکوتین به بدن 3 طریق میباشد
* اثرات نیکوتین بر بدن
* درمان و ترک سیگار
* در زیر پنج راه پیشنهادی کارشناسان در زمینه گذراندن این مرحله اساسی و ترک کردن سودمند آمده است.
* نیکوتین درمانی
* ترک سیگار با تصوردرمانی
* اعتیاد
* سوء مصرف مواد (substance abuse)
* انواع مواد و شیو ه های مصرف
* مواد افیونی کدامند؟
* آثار مصرف مواد افیونی
* عوارض مصرف طولانی مواد افیونی
* علایم ترک مواد افیونی
* توتون
* تریاک
* هروئین
* کدئین
* مرفین
* حشیش
* ماری جوانا
* کوکائین
* مواد توهم‌زا
* ال.اس.دی (LSD لیسرژیک اسید دی اتیل آمید)
* فن سیکلیدین (P.C.P)
* داروهایی که مصرف پزشکی دارند
* آمفتامین‌ها
* اکستاسی
* اثرات MDMA
* الکل
* استروئیدها
* مواد استنشاقی
* آشنایی با ابزار مصرف مواد
* عوامل خطر ساز و محافظت کننده در سوء مصرف و وابستگی به مواد
* اعتیاد دارای چهار مرحله می باشد
* چه افرادی مستعد اعتیاد به سیگار هستند؟
* عوامل موثر بر اعتیاد
* عوامل گرایش به سیگار
* استراتژی‌های پیشگیری از اعتیاد  
* فعالیت های پیشگیری متمرکز بر آگاه سازی و آموزش نوجوانان
* مهمترین استراتژهای پیشگیری از اعتیاد که درجهان از آن¬ها استفاده می‌شود عبارتند از :
* از جمله راهکارهای موثری که والدین می¬توانند به منظور پیشگیری از اعتیاد جوانان و نوجوانان به مصرف سیگار به کار بندند، عبارتند از
* راههای پیشگیری از اعتیاد
* مراحل درمان
* معتاد
* غیر معتاد(سالم)
* بهداشت روانی چیست؟
* چند نکته برای حفظ سلامت روانی
* اضطراب
* اضطراب هستی
* روش انجام پژوهش
* پیشینه ی پژوهش
* پژوهشهای انجام شده در ایران
* پژوهشهای انجام شده در خارج
* هدفهای پژوهش
* جامعه ی آماری و حجم نمونه
* روش جمع آوری اطلاعات
* ابزار تحقیق
* تجزیه و تحلیل داده ها
* منابع و مآخذ
* منابع انگلیسی

مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانشگاه مشهد باز نگری 150 ص

اختصاصی از یارا فایل مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانشگاه مشهد باز نگری 150 ص دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانشگاه مشهد باز نگری  150  ص

دانلود مقاله مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری

اختصاصی از یارا فایل دانلود مقاله مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

1-1 . مقدمه:

   در هر جامعه­ای نیروی فعال و جوان بعنوان یکی از ذخایر و سرمایه­های آن جامعه محسوب و مطرح می­باشد و در عمل نیز چرخه­ی فعالیت­های مختلف پیکره اجتماع بطور مستقیم و غیرمستقیم متکی به نیروهای فوق است که متاسفانه قشر وسیعی از جوانان و نوجوانان ما اکنون گرفتار سیگار شده­اند که آنان را در کام خویش فرو می­برد و توان حرکت و فکر را از آنان می­گیرد و هستی را از آن­ها ساقط میکند .

۱ - بالاترین رقم سنی معتادان در ایران را افراد ۲۷ - ۲۱ساله تشکیل می­دهند.

۲ - افرادی که به انواع سیگار اعتیاد پیدا کرده­اند، اغلب اولین تجربه­شان را به صورت تفریحی و در دوران نوجوانی با کشیدن سیگار شروع کرده­اند.

۳ - تشخیص رفتارهای آشکار دوره نوجوانی از رفتارهای ناشی از مصرف سیگار دشوار است.

۴ - نوجوانانی که از بودن در خانواده­یشان احساس رضایت داشته­اند و روابط صمیمی بین اعضای خانواده وجود داشته­است، کمتر به دنبال سیگار، الکل و انواع مخدرها بوده­اند.

یکی از مشکلات عمده­ای که نسل جوان جامعه با آن رو به روست، خطر گرایش به مصرف سیگار است. از آن جا که مصرف این گونه مواد (انواع سیگارها، قرص­ها، مخدرها و...) در بین جوانان و نوجوانان رو به افزایش است، وظیفه والدین، مربیان و سایر نهادهای اجتماعی و آموزشی برای آگاه ساختن قشر جوان از عواقب مصرف سیگار به مراتب سنگین­تر از قبل می­شود. با توجه به این موضوع، والدین و مربیان باید سعی کنند با استفاده از روش­ها و آموزش­های لازم، بچه­ها را از همان دوران کودکی و پیش نوجوانی با آثار زیان بار مصرف سیگار و اثرات و پیامدهای ناشی از آن بر جسم و روان شان مطلع سازند.

به رغم نکوهش و مذمت در مضرات سیگار و هشدار محققان، پزشکان و کارشناسان بهداشتی و فعالیت رسانه‌ها در مورد این بلای خانمانسوز و قاتل خاموش، باز هم به وفور مشاهده می‌کنیم که افراد بسیاری در جامعه همچنان به کشیدن سیگار و دود کردن وجود خود مشغول هستند و هیچ توجهی به این هشدارها و علایم خطر ندارند و افراد دیگر را به این ورطه و منجلاب می‌کشند.

آیا می‌دانند که چرا سیگار می‌کشند و چه چیزی از کشیدن سیگار نصیب آن­ها می‌شود یا چه خسارات جبران‌ناپذیری به روح و جسم و اگر صاحب خانواده هستند به خانواده بیگناه آن­ها وارد می‌شود و جدای از این چه ضربه‌ای به افراد جامعه­ به خصوص نوجوانان، جوانان و قشر دانشجو که در حالت هشدار قرار دارد وارد می‌شود؟!

باید بدانیم که اگر راهکارهای پیشگیرانه و موثر در شیوع مصرف سیگار و سیگار در میان نوجوانان و جوانان در نظر گرفته نشود، همواره باید نگران عواقب به مراتب بدتری از این بلای خانمانسوز در میان نسل فردای جامعه باشیم!

افرادی که نگرش­ها و باورهای مثبت و یا خنثی به سیگار دارند، احتمال مصرف و اعتیادشان بیش از کسانی است که نگرش­های منفی دارند. این نگرش­های مثبت معمولاً عبارتند از: کسب بزرگی و تشخص، رفع دردهای جسمی و خستگی، کسب آرامش روانی، توانایی مصرف مواد بدون ابتلا به اعتیاد.

از آنجا که محیط آموزشی بعد از خانواده، مهم­ترین نهاد آموزشی و تربیتی است، می­تواند از راه­های زیر زمینه ساز مصرف سیگار در نوجوانان باشد:

بی توجهی به مصرف سیگار و فقدان محدودیت یا مقررات جدی منع مصرف در محیط آموزشی، استرس­های شدید تحصیلی و محیطی، فقدان حمایت اساتید و مسئولان از نیازهای عاطفی و روانی به خصوص به هنگام بروز مشکلات و طرد شدن از طرف آنان. تحقیقات نشان می­دهند، افرادی که به انواع سیگار اعتیاد پیدا کرده اند، اغلب اولین تجربه­شان را به صورت تفریحی و با کشیدن سیگار و در دوران نوجوانی کسب کرده بودند و به تدریج اعتیاد آنان، از حالت تفریح خارج شده و با تکرار و زیاد شدن میزان مصرف، معتاد شده­اند. گروهی دیگر از جوانان و نوجوانانی که شروع به مصرف سیگار می­کنند، اظهار می­دارند که برای فرار از مشکلات و مسائل زندگی روزمره و داشتن احساسی بهتر از احساس فعلی شان دست به این کار زده­اند.

پایان نامه مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانشگاه مشهد

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانشگاه مشهد دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت فایل : word (قابل ویرایش)

تعداد صفحات :142

چکیده ای از مطالب :

مقدمه:

   در هر جامعه­ای نیروی فعال و جوان بعنوان یکی از ذخایر و سرمایه­های آن جامعه محسوب و مطرح می­باشد و در عمل نیز چرخه­ی فعالیت­های مختلف پیکره اجتماع بطور مستقیم و غیرمستقیم متکی به نیروهای فوق است که متاسفانه قشر وسیعی از جوانان و نوجوانان ما اکنون گرفتار سیگار شده­اند که آنان را در کام خویش فرو می­برد و توان حرکت و فکر را از آنان می­گیرد و هستی را از آن­ها ساقط میکند .

۱ - بالاترین رقم سنی معتادان در ایران را افراد ۲۷ - ۲۱ساله تشکیل می­دهند.

۲ - افرادی که به انواع سیگار اعتیاد پیدا کرده­اند، اغلب اولین تجربه­شان را به صورت تفریحی و در دوران نوجوانی با کشیدن سیگار شروع کرده­اند.

۳ - تشخیص رفتارهای آشکار دوره نوجوانی از رفتارهای ناشی از مصرف سیگار دشوار است.

۴ - نوجوانانی که از بودن در خانواده­یشان احساس رضایت داشته­اند و روابط صمیمی بین اعضای خانواده وجود داشته­است، کمتر به دنبال سیگار، الکل و انواع مخدرها بوده­اند.

یکی از مشکلات عمده­ای که نسل جوان جامعه با آن رو به روست، خطر گرایش به مصرف سیگار است. از آن جا که مصرف این گونه مواد (انواع سیگارها، قرص­ها، مخدرها و...) در بین جوانان و نوجوانان رو به افزایش است، وظیفه والدین، مربیان و سایر نهادهای اجتماعی و آموزشی برای آگاه ساختن قشر جوان از عواقب مصرف سیگار به مراتب سنگین­تر از قبل می­شود. با توجه به این موضوع، والدین و مربیان باید سعی کنند با استفاده از روش­ها و آموزش­های لازم، بچه­ها را از همان دوران کودکی و پیش نوجوانی با آثار زیان بار مصرف سیگار و اثرات و پیامدهای ناشی از آن بر جسم و روان شان مطلع سازند.

به رغم نکوهش و مذمت در مضرات سیگار و هشدار محققان، پزشکان و کارشناسان بهداشتی و فعالیت رسانه‌ها در مورد این بلای خانمانسوز و قاتل خاموش، باز هم به وفور مشاهده می‌کنیم که افراد بسیاری در جامعه همچنان به کشیدن سیگار و دود کردن وجود خود مشغول هستند و هیچ توجهی به این هشدارها و علایم خطر ندارند و افراد دیگر را به این ورطه و منجلاب می‌کشند.

آیا می‌دانند که چرا سیگار می‌کشند و چه چیزی از کشیدن سیگار نصیب آن­ها می‌شود یا چه خسارات جبران‌ناپذیری به روح و جسم و اگر صاحب خانواده هستند به خانواده بیگناه آن­ها وارد می‌شود و جدای از این چه ضربه‌ای به افراد جامعه­ به خصوص نوجوانان، جوانان و قشر دانشجو که در حالت هشدار قرار دارد وارد می‌شود؟!

باید بدانیم که اگر راهکارهای پیشگیرانه و موثر در شیوع مصرف سیگار و سیگار در میان نوجوانان و جوانان در نظر گرفته نشود، همواره باید نگران عواقب به مراتب بدتری از این بلای خانمانسوز در میان نسل فردای جامعه باشیم!

لینک دانلود بلافاصله پس از پرداخت برای شما فعال می شود و یک نسخه از آن برای شما ایمیل می شود

پایان نامه مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه مقایسه ی بهداشت روانی دانشجویان سیگاری و غیر سیگاری دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 

 

فهرست

فصل اول: کلیات ۱
۱-۱ . مقدمه: ۱
۱-۲ . بیان مسأله: ۳
۱-۳٫ اهمیت و ضرورت تحقیق: ۵
۱-۴ . هدف پژوهش ۱۱
۱-۵ . فرضیهها یا سئوالات: ۱۱
۱-۶ . تعریف اصطلاحات، مفاهیم کلیدی و متغیر ها: ۱۱
۱-۶ -۱٫ تعاریف نظری: ۱۱
۱-۶ -۱-۱٫ تعاریف اعتیاد ۱۱
۱-۶ -۱-۲٫ پیشگیری چیست؟ ۱۶
۱-۶ -۲٫ تعاریف عملیاتی: ۱۷
فصل دوم ۱۸
۲-۱٫ موضع گیریهای نظری و یافتههای پژوهشی در خصوص اعتیاد به سیگار و سیگار ۱۹
۲-۱-۱٫ دیدگاههای مربوط به سوء مصرف مواد ۱۹
۱٫ دیدگاه زیست شناختی و پزشکی ۱۹
۲٫ دیدگاه اجتماعی ۲۰
۳٫ دیدگاه روانتحلیلی ۲۰
۴٫ دیدگاههای یادگیری و شناختی- رفتاری ۲۱
عوامل مخاطره آمیز ۲۲
دوره نوجوانی و جوانی ۲۳
ژنتیک ۲۴
صفات شخصیتی ۲۵
اختلالهای روانی ۲۵
نگرش مثبت به مواد ۲۵
موقعیتهای مخاطره آمیز فردی ۲۶
تاثیر مواد بر فرد ۲۶
عوامل مخاطره آمیز بین فردی و محیطی ۲۶
عوامل مربوط به خانواده ۲۷
عوامل خانوادگی : ۲۸
نقش خانواده در آگاه سازی جوانان و نوجوانان ۳۱
ستیزه والدین: ۳۲
رفاه اقتصادی خانواده : ۳۲
در دسترس بودن موادمخدر : ۳۳
نابرابری های اقتصادی و اجتماعی: ۳۳
بیکاری : ۳۴
عوامل مربوط به دوستان ۳۴
روش‌‌های مقابله با فشار همسالان ۳۶
واکسیناسیون ذهنی ۳۶
آموزش قاطعیت ۳۷
آموزش مهارت‌های زندگی و اطلاع رسانی ۳۷
عوامل مربوط به محیط آموزشی ۳۸
عوامل مربوط به محل سکونت ۳۸
عوامل مخاطره آمیز اجتماعی ۳۹
۲-۱-۱٫ سیگار ۴۲
۲-۱-۱-۱٫ مقدمه ۴۲
۲-۱-۱-۳٫ اپیدمیولوژی ۴۳
۲-۱-۱-۴٫ سبب شناسی ۴۴
اثرات نیکوتین بر بدن: ۴۸
۲-۱-۱-۵ . درمان و ترک سیگار ۵۱
۳-۱-۱٫ اعتیاد: ۶۱
انواع مواد و شیوه های مصرف ۶۴
توتون: ۶۶
تریاک : ۶۷
هروئین: ۶۸
کدئین: ۷۰
مرفین: ۷۰
حشیش: ۷۰
ماری جوانا: ۷۳
کوکائین: ۷۳
مواد توهم‌زا: ۷۵
ال.اس.دی (LSD لیسرژیک اسید دی اتیل آمید) : ۷۵
فن سیکلیدین (P.C.P): 79
آمفتامین‌ها: ۸۲
اکستاسی: ۸۴
الکل: ۹۱
استروئیدها ۹۴
مواد استنشاقی : ۹۴
آشنایی با ابزار مصرف مواد ۹۵
عوامل خطر ساز و محافظت کننده در سوء مصرف و وابستگی به مواد ۹۸
عوامل موثر بر اعتیاد ۱۰۴
استراتژی‌های پیشگیری از اعتیاد ۱۰۷
مراحل درمان ۱۱۴
معتاد: ۱۱۸
غیر معتاد(سالم): ۱۱۸
بهداشت روانی چیست؟ ۱۱۹
اضطراب: ۱۲۳
اضطراب هستی: ۱۲۴
فصل سوم ۱۲۵
روش انجام پژوهش: ۱۲۶
پیشینهی پژوهش: ۱۲۶
پژوهشهای انجام شده در ایران: ۱۲۶
پژوهشهای انجام شده در خارج: ۱۲۸
هدفهای پژوهش: ۱۳۳
جامعهی آماری و حجم نمونه: ۱۳۵
روش جمعآوری اطلاعات: ۱۳۵
ابزار تحقیق: ۱۳۶
تجزیه و تحلیل دادهها: ۱۳۶
منابع و مآخذ: ۱۳۷

 منابع و مآخذ:

شبکه­ی جهانی وب
برات‌وند، محمود،(۱۳۷۸). کودکان خیابانی، مطرودین اجتماع، شورای تحقیقات زندان‌های خوزستان
تقوی، نعمت ا. . .،( ۱۳۷۷).  بررسی عوامل جامعه شناختی اعتیاد، سمینار اعتیاد در تبریز
زرگر، یداله،(۱۳۷۸). بررسی وضعیت معتادین خودمعرف اهواز، ستاد مبارزه با سیگار ریاست جمهوری
زرگر، یداله،(۱۳۷۸). طرح همیاران جوان، ستاد مبارزه با سیگار
سراج، ناصر،(۱۳۷۵). بررسی الگوی رفتاری معتادین، پایان نامة دکتری
عدالتی، غلامحسین،(۱۳۷۷). نقش همسالان در گرایش به اعتیاد، سمینار اعتیاد جوانان – تبریز
فرجاد، محمدحسین و همکاران،(۱۳۷۴). اعتیاد، راهنمای کاربردی، انتشارات  بدر
فرخاک، داریوش،(۱۳۷۸). خلاصة طرح ارزیابی میزان سوءمصرف مواد  UNDCP وبهزیستی، ناگفته‌‌ها، شمارة ۱، آبانماه
قنبر ، افسانه،(۱۳۷۴). رشد نامتناسب جمعیت، فصلنامة پژوهش ، شمارة ۱۳
کرباسی ، منیژه، (۱۳۷۷). خانواده و اعتیاد، سمینار اعتیاد جوانان – تبریز
لیاقت ، غلامعلی، (۱۳۷۴). سیگار و خانواده، بهداشت جهانی شمارة ۳
مجموعه مقالات علمی و کاربردی، (۱۳۷۸). ادارة کل زندان‌های خوزستان
مهریار ، امیر هوشنگ و جزایری ، مجتبی، (۱۳۷۷). اعتیاد ، پیشگیری و درمان، روان پویا
سیف، علی‌اکبر، (۱۳۸۱). نظریه‌های یاد گیری، انتشارات ارس باران
فرجاد، محمدحسین، فرجاد، هُما، وجدی، زهره،(۷۴).  شناخت علل وعوارض ودرمان اعتیاد، انتشارات : وجد.
جزوه راهنمای پیشگیری و درمان اعتیاد،گروه مؤلفین ،۱۳۷۶،سازمان بهزیستی کشور معاونت امور فرهنگی وپیشگیری.
مورسل، البرت، میرز،(؟).  حافظه، ترجمه هوشیار رزم ازما
مجله اطلاعات علمی شماره ۴۷
لوریا، السکاندر رومایویچ، (۱۳۷۲). ذهن یک یادسپار–  ترجمه دکتر حبیب الله قاسم زاده
آقازاده، حسین،(۱۳۷۸). (بررسی حافظه کوتاه مدت در افراد سیگاری و غیر سیگاری)پایانامه کارشناسی
عباسپور تمیجانی، زهرا، (۱ آبان ۱۳۸۵). سوء مصرف مواد توهم زا، روزنامه شرق
اعلمی،مهدی. تاتاری، داوود. (۱۳۸۰)، بررسی منبع کنترل در افراد معتاد به سیگار و غیر معتاد، پایان نامه کارشناسی،  دانشکده­ی علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی
مشفقی، لیلا. گلوی، منصوره. (۱۳۸۵)، بررسی و مقایسه­ی اضطراب هستی (معنای زندگی) در مردان معتاد و غیر معتاد، پایان نامه کارشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی
ستوده، هدایت ا… . (۱۳۸۰)، آسیب شناسی اجتماعی و جامعه شناسی انحرافات، ناشر آوای نور ، تهران.
معانی، ایرج. (۱۳۷۰)، اضطراب، ناشر چابخش، تهران.
لوگال، آندره. (۱۳۷۱- ۱۳۷۲)، نگرانی و اضطراب، ناشر آستان قدس رضوی مؤسسه­ی فرهنگی راه بین.
کوپر، کری. (۱۳۷۰)، زندگانی با اضطراب، ناشر یاد آوران
دادستان، پریرخ. (۱۳۷۶)، روانشناسی مرضی( از کودکی تا بزرگسالی)، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
آقا بخشی، حبیب. (۱۳۷۸)، اعتیاد و آسیب شناسی خانواده(رویکرد مددکاری)، ناشر دانشگاه علوم بهزیستی.
سجادیه، محمد علی، و همکاران. (۱۳۶۵)، شناخت و پیشگیری و درمان اعتیاد، ناشر تشر تایماز تهران.
شورای آموزش زندان­های کشور. (؟؟ ۱۳)، مجموعه­ی مقالات و همایش جوان و اعتیاد.
گیلدر، ام.، گات، د.، مایو، آ.، و کوون، او. (۱۳۷۶). درسنامه­ی روانپزشکی آکسفورد (نصرت ا… پورافکاری، مترجم)، تبریز: معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تبریز.
سموعی، راحله.،ابراهیمی، امرا… .، موسوی، غفور.، حسن زاده، اکبر.، و رفیعی، سعید(۱۳۷۹). الگوی مقابله با استرس در معتادین خود معرف: مرکز اعتیاد اصفهان. فصلنامه­ی اندیشه و رفتار. ۲۲،۲۳،۶۳،۶۹٫
کاپلان، اچ.، و گرب، ج. (۱۳۷۵). خلاصه­ی روانپزشکی: علوم رفتاری، و روانپزشکی بالینی. (نصرت ا… پورافکاری، مترجم). تهران:شهراب

۲-۱-۱٫ دیدگاه­های مربوط به سوء مصرف مواد

۱٫  دیدگاه زیست شناختی و پزشکی

دیدگاه پزشکی اولین دیدگاهی است که به اعتیاد به چشم یک اختلال نگریسته است(دیویسون و نیل[۱]، ۲۰۰۱). تحقیقات مختلفی در زمینه­­ی پایه­ های زیست شناختی اعتیاد انجام می­گیرد. در سال ۱۹۷۴، آنکفالین یک پناپپتید درونزا با اثرات شبیه به تریاک شناسایی شد. این کشف به شناسایی سه طبقه از مواد درونزا در مغز از جمله اندروفین­ها و آنکفالین­ها منجر شد. اندروفین­ها در انتقال عصبی وقفه دادن درد، درگیر هستند. این مواد وقتی کسی از نظر جسمی آسیب می­بیند آزاد شده و تا حدودی مسئول فقدان درد در ضمن تصادفات حاد هستند. اثرات اولیه­ی ترکیبات تریاک و شبه تریاک از طریق گیرنده­های مواد افیونی اعمال می­شود.(کاپلان، سادوک و گرب، ۱۹۹۴).

فرد مبتلا به اختلال وابسته به مواد افیونی ممکن است کاهش فعالیت با منشأ ژنتیکی در سیستم افیونی داشته باشد، این کاهش فعالیت ممکن است نتیجه­ی کمتر بودن تعداد یا حساسیت کمتر گیرنده­های افیونی، آزاد شدن کمتر مواد افیونی درونزا یا غلظت بالای آنتاگونیست­ها فرضی مواد افیونی درونزا باشد(کاپلان، سادوک و گرب، ۱۹۹۴). یکی از پایه­های نورولوژیکی مهم که واسطه­ی اثرات­ تقویت کنندگی سوء مصرف مواد است سیستم میان مغزی دوپامین[۲] است که هسته­های سلول آن در ناحیه­ی تگمنتال بطنی است. و مغز قدامی، خصوصاً هسته آکومبنس را عصب می­دهد(گیلدر و همکاران، ۱۹۹۶). این راه­های دوپامینی بخشی از سیستم پاداش فیزیولوژیکی را تشکیل می­دهد که خاصیت بالا بردن فراوانی رفتارهای فعال کننده آن را دارد. این دیدگاه تبین­های بسیار جالبی در مورد وابستگی ، تحمل و درد دارو فراهم ساخته­اند و همینطور تا حدودی زمینه­های ژنتیک سوء مصرف مواد را آشکار ساخته­اند.

۲٫ دیدگاه اجتماعی

نظریه­ های جامعه شناسی اعتیاد را یک مسئله اجتماعی تلقی کرده و سعی می­کنند آن­ها را از این دید بررسی کرده و تحقیق کنند. بر اساس پژوهش­های انجام یافته معلوم شده است که وابستگی به مواد افیونی محدود به طبقات پایین اجتماعی- اقتصادی نیست، هر چند میزان بروز وابستگی در این گروه از طبقات اجتماعی- اقتصادی بالاتر است. انواعی از عوامل اجتماعی وابسته به فقر بشری احتمالاًدر وابستگی به مواد افیونی دخالت دارند. حدود ۵۰ % مصرف کننده­های هروئین در شهرها کودکان تک والد یا والدین از هم جدا شده هستند و از خانواده­هایی برآمده­اند که در آن­ها حداقل یک عضو مبتلا به اختلال وجود دارد(کاپلان، سادوک و گرب، ۱۹۹۴). خطر سوء مصرف دارو در جوامعی بالاست که به نوعی نسبت به مصرف دارو سهل انگار هستند. ممکن است در گروه­های همتا، جوان برای مصرف دارو به منظور کسب شأن و قابلیت تحت فشار اجتماعی قرار گیرد. بعضی از پژوهش­ها، شواهدی نشان داده­اند مبنی بر این که مصرف دارو توسط افرادی را می­توان با توجه به مصرف مواد، توسط همتاهای او پیش­بینی کرد(گیلدر و همکاران، ۱۹۹۶).

بین سوء مصرف دارو و شاخص­های محرومیت اجتماعی نظیر بیکاری و بی­خانمانی رابطه وجود دارد(گیلدر و همکاران، ۱۹۹۶). از عوامل دیگری که در دیدگاه­های اجتماعی مطرح است قابلیت وصول دارو توسط افراد می­باشد. استفاده از داروهای نسخه شده که به راحتی از اکثر داروخانه­ها قابل وصول است. بعضی از داروها مثل نیکوتین که به راحتی قابل وصول است. سیگار هم که در اکثر کشورها از طریق قاچاق قابل وصول است دیدگاه­های جامعه شناختی اطلاعات بسیار زیادی در زمینه­ی سوء مصرف مواد فراهم ساخته­اند.

۳٫ دیدگاه روان ­تحلیلی

در مقالات روان­تحلیلی، رفتار معتاد به سیگاربر حسب تثبیت لیبیدویی، با پیشرفت به سطوح  پیش تناسلی، دهانی یا حتی سطح ابتدایی­تر رشد روانی- جنسی توصیف شده است. اکثر نظریه­پردازان روان­تحلیلی بیش از همه روی حالت دهانی تاکید کرده­اند. نیاز به توضیح روابط سوء مصرف مواد، دفاع، کنترل تکانه، اختلالات عاطفی و مکانیسم­های انطباقی باعث شده تا روان­تحلیلگران معاصر بیشتر بر روی ضابطه­مندی روان­شناسی ایگو تاکید کنند. غالباً تصور می­شود آسیب دیدگی شدید ایگو با سوء مصرف دارو رابطه دارد و حاکی از آشفتگی­های عمیق مربوط به رشد می­باشد. در نظریه­های معاصر مسائل مربوط به رابطه بین ایگو و عواطف به عنوان یک ناحیه کلیدی موضوع اعتیاد مطرح شده است.

۴٫  دیدگاه­های یادگیری و شناختی- رفتاری

نظریه پردازان افراطی دیدگاه یادگیری سعی کرده­اند که با الگوی محرک- پاسخ مسئله پیچیده اعتیاد را تبیین کنند ولی با توجه به ناکارآمدی این الگو، در درمان و پیشگیری از سوء مصرف مواد اکثر پژوهشگران به الگوی محرک- ارگانیسم- پاسخ روی آورده­اند و این الگو را در تبیین و درمان سوء مصرف مواد کارآمد و اثربخش یافته­اند(بندورا[۳] ،۱۹۹۷؛ گزوپ، ۱۹۹۴).

در رویکرد یادگیری مشاهده­ای بر عوامل زمینه ­ساز شناختی، رفتاری و عاطفی تواماً توجه می­شود و در این میان بر موضوعات کلیدی چون خویشتن­داری [۴] ، خوداثربخشی[۵] و تغییرمحیط و رفتار تأکید می­شود. پژوهشگران زیادی با استفاده از این رویکرد، طرح­های درمانی متنوعی را برای درمان اختلالات مختلف سوء مصرف مواد فراهم ساخته­اند.

رویکرد شناختی- رفتاری نیز تقریباً مثل طرفداران نظریه­ی یادگیری مشاهده­ای بر شناخت نگرش افراد، عواطف، هیجانات، رفتار و شیوه­های مقابله­ای معتادان تأکید دارد (گزوپ، ۱۹۹۴). از این دید افراد معتاد قبل از شروع مصرف دارو تا حدودی کمبود مهار­ت­های شناختی و رفتاری دارند که آسیب پذیری آنان را شدت می­بخشد. غالباً به نظر می­رسد که آن­ها توان مقابله با چالش­های روزمره­ی زندگی را ندارند، احساسات ایشان بی­ثبات است و از افسردگی، اضطراب، مشکلات زندگی، بد­ خلقی و مواردی از این قبیل شکایت می­کنند (گیلدر و همکاران، ۱۹۹۶). دیدگاه­های شناختی- رفتاری از جمله آموزش مهارت­های مقابله­ای و سبک حل­مسئله کارآمدی خود را در پیشگیری از بروز و نیز پیشگیری از عود مجدد سوء مصرف مواد نشان داده­اند (گزوپ، ۱۹۹۴).

عوامل مخاطره آمیز

عوامل مخاطره آمیز مصرف مواد شامل عوامل فردی، عوامل بین فردی و محیطی و عوامل اجتماعی است.

عوامل مخاطره آمیز فردی

□ دوره نوجوانی و جوانی

□ استعداد ارثی

□ صفات شخصیتی:

● صفات ضد اجتماعی

● پرخاشگری

● اعتماد به نفس پایین

□ اختلالهای روانی:

● افسردگی اساسی

● فوبی

□ شرایط عاطفی

□ نگرش مثبت به مواد

□ موقعیتهای مخاطره آمیز:

● ترک تحصیل

● بی سرپرستی

□ تاثیر مثبت مواد بر فرد

در اینجا به شرح هر یک از عوامل فوق می پردازیم:

دوره نوجوانی و جوانی

طی دورة کودکی، فرد بشدت تحت تأثیر خانواده است اما بتدریج وبا افزایش سن ، نقش افراد خارج از خانواده بخصوص همبازی‌‌ها و همکلاس‌‌ها افزایش می‌یابد و از اهمیت خانواده کاسته می‌شود. این شرایط با افزایش سن فرد سیر فزاینده می‌یابد و طی دورة نوجوانی به اوج خود می‌رسد. دورة نوجوانی به خودی خود یکی از حادترین ادوار زندگی است؛ چرا که مخاطره­آمیزترین دوران زندگی از نظر شروع به مصرف مواد است. نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی و کسب هویت فردی و اجتماعی است. در این دوره، میل به استقلال و مخالفت با والدین به اوج می­رسد و نوجوان برای اثبات بلوغ و فردیت خود ارزش­های خانواده را زیر سوال می­برد و سعی در ایجاد و تحلیل ارزش­های جدید خود دارد. مجموعه­ی این عوامل، علاوه بر حس کنجکاوی و نیاز به تحرک، تنوع و هیجان، فرد را مستعد مصرف مواد می­نماید.

 در این دوره فشار دوستان و همسالان ممکن است افکار و نوع تربیت خانوادگی او را تحت‌الشعاع قرار دهد . بسیاری از نوجوانان متعلق به خانواده‌‌های عاری از سیگار ممکن است اولین تجربة استعمال مواد را از دوستان خود فراگیرند (لیاقت،۱۳۷۴) . علاوه براین شرایط ، طی دورة جوانی برای فرد نیاز‌های جدیدی بوجود می‌آید. بعنوان مثال نیاز به کسب هویت ازآن جمله است. چنانچه خانواده و جامعه شرایط لازم برای نیل به هویت فرد را فراهم آورند این نیاز بصورت مناسب برآورده می‌شود، درغیر اینصورت فرد برای نیل به هویت و ابراز وجود راه‌های انحرافی را برمی‌گزیند، ازجمله این راه‌های انحرافی عضویت در گروه‌‌های کجرو است، نوجوانی که خوا‌هان تثبیت هویت خود بعنوان عضوی از گروه است با رغبت تام درهمه­ی فعالیت‌‌های گروه شرکت می‌کند تا وفاداری خود را به گروه ثابت نماید. براساس همین شرایط درحدود ۷۳ % از مددجویانی که بدلیل اعتیاد به کانون اصلاح و تربیت اهواز فرستاده شد‌ه‌اند مصرف سیگار را از مدرسه و در سنین بین ۱۴ – ۱۲ سالگی آغاز کرد‌ه‌اند ( مرکز جرم­شناسی اداره­ی کل زندان‌های استان خوزستان : ۱۵ ).

چنانکه ذکر شد فرآیند هویت‌یابی جوان با مشکلاتی همراه است که به شرط آگاهی والدین و جوانان از این مشکلات، طی کردن این دوره تسهیل می‌شود. امّا در برخی خانواده‌‌ها آنقدر مشکل و درگیری وجود دارد که افراد درگیر فرآیند هویت‌یابی، به ناگزیر از راه‌‌های انحرافی به این مهم نایل می‌آیند. بدلیل این مشکلات، جوان در خانه امکان ابراز وجود نمی‌یابد، درعین حال ابراز وجود برای او یک نیاز است. این موقعیت درکنار یک محیط جرم خیز که درآن استعمال سیگار نشانه‌ای برای بلوغ و به اصطلاح ‹‹ کسی شدن ›› است، باعث می‌شود فرد بسوی کسانی سوق داده شود که امکانات ابراز وجود را در اختیار او قرار دهند. وقتی والدین با جوان برخوردی کودکانه دارند، سبب می‌شوند تا وی با انجام رفتار‌های مربوط به بزرگسالان، نشان دهد که دیگر کودک نیست. دراین شرایط ممکن است فرد به سیگار، مصرف الکل یا سیگار روی آورد (کرباس، ۱۳۷۷).

ژنتیک

شواهد مختلفی از استعداد ارثی اعتیاد به الکل و مواد وجود دارد. تاثیر مستقیم عوامل ژنتیکی عمدتاً از طریق اثرات فارماکوکینتیک و فارکودینامیک مواد در بدن می باشد که تعیین کننده تاثیر ماده بر فرد است. برخی از عوامل مخاطره آمیز دیگر نیز تحت نفوذ عوامل ژنتیکی هستند مانند برخی اختلالهای شخصیتی و روانی و عملکرد نامناسب تحصیلی ناشی از اختلالهای یادگیری.

صفات شخصیتی

عوامل مختلف شخصیتی با مصرف مواد ارتباط دارند. از این میان، برخی از صفات بیشتر پیش بینی کننده احتمال اعتیاد هستند و به طور کلی فردی را تصویر می کنند که با ارزشها یا ساختارهای اجتماعی مانند خانواده، محیط   آموزشی و مذهب پیوندی ندارد و یا از عهده انطباق، کنترل یا ابراز احساسهای دردناکی مثل احساس گناه، خشم و اضطراب بر نمی آید. این صفات عبارتند از: عدم پذیرش ارزشهای سنتی و رایج، مقاومت در مقابل منابع قدرت، نیاز شدید، احساس فقدان کنترل بر زندگی خود، اعتماد به نفس پایین، فقدان مهارت در برابر پیشنهادهای خلاف دیگران، فقدان مهارتهای اجتماعی و انطباقی. از آنجا که اولین مصرف مواد، معمولاً از محیطهای اجتماعی شروع می شود هر قدر فرد قدرت تصمیم گیری و مهارت ارتباطی بیشتری داشته باشد، بهتر می تواند در مقابل فشار همسالان مقاومت کند.

اختلال­های روانی

در حدود ۷۰ درصد موارد، همراه با اعتیاد اختلالهای دیگر روانپزشکی نیز وجود دارد. شایع ترین تشخیصها عبارتند از: افسردگی اساسی، اختلال شخصیت ضد اجتماعی، فوبی، دیس تایمی، اختلال وسواسی- جبری، اختلال پانیک، مانیا، اسکیزوفرنی.

نگرش مثبت به مواد

افرادی که نگرشها و باورهای مثبت و یا خنثی به سیگار دارند، احتمال مصرف و اعتیادشان بیش از کسانی است که نگرشهای منفی دارند. این نگرشهای مثبت معمولاً عبارتند از: کسب بزرگی و تشخص، رفع دردهای جسمی و خستگی، کسب آرامش روانی، توانایی مصرف مواد بدون ابتلا به اعتیاد.

موقعیتهای مخاطره آمیز فردی

بعضی از نوجوانان و جوانان در موقعیتها یا شرایطی قرار دارند که آنان را در معرض خطر مصرف مواد قرار می دهد. مهمترین این موقعیتها عبارتند از: در معرض خشونت قرار گرفتن در دوران کودکی و نوجوانی، ترک تحصیل، بی سرپرستی یا بی خانمانی، فرار از خانه، معلولیت جسمی، ابتلا به بیماریها یا دردهای مزمن. حوادثی مانند از دست دادن نزدیکان یا بلایای طبیعی ناگهانی نیز ممکن است منجر به واکنشهای حاد روانی شوند. در این حالت فرد برای کاهش درد و رنج و انطباق با آن از مواد استفاده می کند.

تاثیر مواد بر فرد

این متغیر وقتی وارد عمل می شود که ماده حداقل یک بار مصرف شده باشد. چگونگی تاثیر یک ماده بر فرد، تابع خواص ذاتی ماده مصرفی و تعامل آن با فرد و موقعیت فرد مصرف کننده است. تاثیر مواد بر فرد مصرف کننده، به میزان قابل توجهی، به مشخصات او بستگی دارد. این مشخصات عبارتند از: شرایط جسمی فرد، انتظار فرد از مواد، تجربیات قبلی تاثیر مواد و مواد دیگری که هم زمان مصرف شده اند. مواد مختلف نیز تاثیرهای متفاوتی بر وضعیت فیزیولوژیک و روانی فرد دارند، مثلاً: هروئین و کوکائین سرخوشی شدید، الکل آرامش و نیکوتین مختصری هشیاری و آرامش ایجاد می کند.

عوامل مخاطره آمیز بین فردی و محیطی

□ عوامل مربوط به خانواده:

● غفلت از فرزندان

● وجود الگوی نامناسب در خانواده

● خانواده آشفته

● شرایط عاطفی

□ عوامل مربوط به دوستان:

● دوستان مصرف کننده مواد

□ عوامل مربوط به محیط آموزشی:

● فقدان محدودیت

● فقدان حمایت

□ عوامل مربوط به محل سکونت:

● شیوع خشونت و اعمال خلاف

عوامل مربوط به خانواده

خانواده اولین مکان رشد شخصیت، باورها و الگوهای رفتاری فرد است. خانواده علاوه بر اینکه، محل حفظ و رشد افراد و کمک به حل استرس و پاتولوژی است، منبعی برای تنش، شکل و اختلال نیز می­باشد. نا آگاهی والدین، ارتباط ضعیف والدین و کودک، فقدان انضباط در خانواده، خانواده متشنج یا آشفته و از هم گسیخته، احتمال ارتکاب به انواع بزهکاریها مانند سوء مصرف مواد را افزایش می­دهد. همچنین والدینی که مصرف کننده مواد هستند باعث می­شوند فرزندان با الگوبرداری از رفتار آنان مصرف مواد را یک رفتار بهنجار تلقی و رفتار مشابهی پیشه کنند. تحقیقات نشان می­دهند، افرادی که به انواع سیگار اعتیاد پیدا کرده­اند، اغلب اولین تجربه­ی­شان را به صورت تفریحی و در دوران نوجوانی کسب کرده بودند و به تدریج اعتیاد آنان، از حالت تفریح خارج شده و با تکرار و زیاد شدن میزان مصرف، معتاد شده­اند. از آن جایی که مصرف سیگار همیشه رو به افزایش است، نوجوان نیز ابتدا با مقداری کم شروع می کند و چون با گذشت زمان، مقدار کم اولیه نیاز جسمی او را تامین نمی کند، مجبور می شود یا مقدار مصرف را افزایش دهد و یا فاصله زمانی مصرف را کوتاه تر کند که در نهایت منجر به وابستگی شدید او به مواد و اعتیاد او می­شود. در نظر داشته باشید، رهایی از تجربیات منفی مکرر بسیار دشوار و طاقت فرسا است. گروهی دیگر از جوانان و نوجوانانی که شروع به مصرف سیگار می­کنند، اظهار می­دارند که برای فرار از مشکلات و مسائل زندگی روزمره و داشتن احساسی بهتر از احساس فعلی شان دست به این کار زده­اند.  به طور کلی، عوامل متعددی موجب اعتیاد جوانان می­شوند که مهمترین آن­ها عبارتند از:

عوامل خانوادگی :

۱- زمینه های خانوادگی :متأسفانه اغلب افرادی که در خانواده های معتاد متولد می­شوندوپرورش می­یابند تکرار مصرف اعضای خانواده برایشان عادی می­شود  وترس ازتجربه مصرف آن از آنا ن دور می­شود چون بین پدر وفرزند از لحاظ ژنتیک رابطه­ی مستقیم وجود ندارد بلکه عمل مصرف پدر برای فرزندان عادی می­شود ولی اگر مادری در دوران بارداری معتاد باشد فرزندش معتاد متولد می­شودکه قابل درمان است.

 الگوهای نامناسب رفتاری اطرافیان منجر به تقلید کورکورانه نوجوانان از آنان می شود. سیگار کشیدن، نوشیدن الکل، اعتیاد به سیگار و سایر کجروی های اخلاقی در خانواده موجب بدآموزی و زمینه سازی برای شروع انحرافات و آسیب­های اجتماعی در بچه­ها (اعم از کودک و نوجوان) می­شود. در چنین خانواده­هایی نوجوانان به جای این که به فکر انجام فعالیت­های مثبت و سازنده باشند، مدام درصدد یافتن راه­هایی برای مقابله با آثار این بحران­ها هستند و در بدترین شرایط نیز خود درگیر آن می­شوند.

۲- فقرمادی خانواده: باکمال تأسف دیده شده که بیشترین معتادان هرجامعه را افراد فقیر تشکیل می­دهند مثلأ افرادی که در محله­های شلوغ وپرجمعیت وشهرهای صنعتی و تجاری زندگی میکنند بیشترین درصد معتادان شهر نیویورک هستند. البته نمی­توان گفت بین فقر واعتیاد رابطه مستقیمی وجود دارد چون درجامعه­ها خیلی از افراد هستند که فقیرند ولی معتاد نیستند .

علت­هایی که افراد را به این راه می­کشاند یکی از محرومیت­های ناشی از فقر است .

عامل دیگر این است که توزیع کنندگان سعی می­کنند که عوامل توزیع را از این گونه افراد انتخاب کنند چون به علت فقر تخصص و حرفه­ای ندارند و در نتیجه بازارکارشان بی رونق است عوامل تولید سعی می­کنند که اوّل آن­ها را معتاد کنند و بعد از آنان برای فروش سیگار استفاده نمایند چون کاری است بدون زحمت و با درآمد نسبتأ خوب و در عین حال به تخصص هم نیازی ندارد چون خوشبختانه بین میزان آگاهی و شناخت یا حدود تحصیلات و اعتیاد مردم رابطه معکوس هست.

 زیرا به دلیل فقر و نداری امکان دسترسی به بسیاری از امکانات آموزشی را از دست می­دهند و هیچ تخصص و حرفه­ای پیشه نمی­کنند و در نتیجه در بازار کار سهم عمده­ای ندارند. همین امر موجب کشیده شدن گروهی از جوانان به سمت و سوی فروش سیگار و امکان استفاده از آن قرار می­گیرند.

۳- عدم آگاهی و کم سوادی: افرادی که از سواد و تحصیلات کمتری برخوردارند، آسیب پذیرتر از افرادی هستند که نسبت به مضرات و تاثیرات سوء سیگار آگاهی دارند. هر چند نمی­توان میزان تحصیلات افراد را عاملی برای مصرف این گونه مواد دانست، اما تحقیقات بسیاری نشان می­دهند که هر چه سواد و میزان تحصیلات قشر جوان بالاتر باشد، کمتر به اعتیاد و استفاده از مواد روی می­آورند. بر اساس آمار ۶۶ درصد افراد معتاد، سوادی در سطح ابتدایی و کمی نیز در سطح متوسطه داشته­ان.

۴- اختلافات خانوادگی: آمارها نشان می­دهند، نوجوانانی که والدین شان دچار مشکلات و مسائل اخلاقی – رفتاری هستند، بیشتر در معرض خطر اعتیاد و مصرف سیگار هستند. مشکلات رفتاری خانوادگی منجر به عدم امنیت و فشار روانی بر جوانان و نوجوانان می شود و آنان را از محیط امن خانواده دور می­سازد. همین امر موجب ارتباط بیشتر او با دوستان و گاه افراد مسئله داری می­شود که زمینه ساز بسیاری از مسائل اجتماعی بعدی می­شوند.

۵ – خصوصیات و ویژگی­های جوانان و نوجوانان: در خیلی از موارد مشاهده می­شود، نوجوانان و جوانانی که مضطرب، پریشان، افسرده و منزوی هستند، مرتب دچار شکست­های گوناگون تحصیلی- اجتماعی می­شوند و عزت نفس، خویشتن داری و اعتماد به نفس­شان را از دست می­دهند و به سیگار، الکل، سیگار و… به عنوان مفری برای رهایی از این مشکلات روی می­آورند.

۶ –  فشار دوستان و هم سالان: گروهی از نوجوانان به دلیل سازگاری با دوستان و همسالان­شان و یک رنگ شدن با آن­ها چنان موجودیت فردی – خانوادگی خود را فراموش می­کنند که در برابر هر تقاضایی سر تسلیم فرود می­آورند. هر چه روابط بین والدین و فرزندان نوجوان­شان کاهش یابد، ارزش همسالان و روابط گروهی برای آنان بیشتر می­شود.

۷- شرایط عاطفی: یک موضوع  دیگر که با مشکلات خانوادگی مربوط است، عدم صمیمیت و فقدان رابطة عاطفی بین والدین و فرزندان می‌باشد. زمانی که نیاز‌های عاطفی جوان در محیط خانواده برآورده نشود، او سعی می‌کند این نیاز را با اتکا بر دوستان حل کند و به اصطلاح (( نگاه به بیرون)) دارد. ازآنجا که فقدان تجربه و هیجان پذیری ازجمله مؤلفه‌‌های دورة جوانی است، دراین جمع‌‌های دوستانه اموری مانند استعمال سیگار، سیگار و موضوعات جنسی بعنوان نوعی سرگرمی تلقی می‌شود. بدیهی است که همة افراد با هدف غرق شدن دراین امور وارد محافل دوستانه نمی‌شوند، ولی گروه از مکانیزم‌‌هایی برای یکدست کردن افراد استفاده می‌کند که همه­ی افراد را ناگزیر به مشارکت دراین فعالیت‌‌ها یا ترک گروه می‌نماید. اصرار در استعمال مواد، سبک مصرف مشارکتی ( که درآن اعضای گروه بصورت دوره می‌نشینند و به نوبت مواد استعمال می‌کنند)، تمسخرکردن افرادی‌که ازمشارکت امتناع می‌کنند یا مخاطب قرار دادن آنان با القابی مانند ‹‹ جوجه، بچه‌ننه، آدم حسابی و . . . ››  ازجمله­ی این مکانیزم‌‌ها است. همچنین شرایط مزبور سبب کاهش اثر تلاش‌‌هایی می‌شود که در جهت بازپروری معتادین صورت می‌پذیرد. مثلاً دریک مطالعه معلوم شده است ۳۴ % معتادین سابق بدلیل وجود دوستان معتاد و تحت تأثیر اصرار‌های آنان مجدداً به اعتیاد روی آورد‌ه‌اند (فرجاد، ۱۳۷۴). البته همین شرایط را  با توجه به محیط و برگشت فرد به موقعیتی که نسبت به نشانه‌های آن شرطی شده و به همین دلیل به مصرف مجدد مواد گرایش می‌یابد، نیز می‌توان تبیین نمود.

دربرخی تحقیقات علاوه بر تشویق و فشار همسالان ، وجود گسستگی در خانواده، فقدان رابطه باسایراعضای خانواده و ناامیدی نسبت به‌آینده ازجمله عوامل مؤثر در پیوستن فرد به گروه همسالان‌کجرو تلقی می‌شود (عدالتی ۴۹ : ۱۳۷۷). در تحقیقی دیگر (نریمانی ۱۲۲ : ۱۳۷۷) آمده است که ۵۲ % معتادان نمونه­ی مورد بررسی گفته‌اند که حداقل یک دوست معتاد داشته‌اند و از جمله عوامل مهم بازگشت مجدد به اعتیاد، دوستان معتاد هستند.

نقش خانواده در آگاه سازی جوانان و نوجوانان

برای پیشگیری از عادات و رفتارهای منفی و غیرسالم جوانان و نوجوانان، هیچ گاه نباید صبر کرد تا آنان با چنین مشکلاتی درگیر شوند و آن گاه درصدد یافتن راه حل و شیوه مقابله با آن برآیند. از طرف دیگر، با نادیده گرفتن و یا انکار واقعیات موجود، نه تنها نمی­توان مشکلی را حل کرد، بلکه فرصت یافتن راه حل هم از دست می­رود. بهای پیشگیری موثر از اعتیاد جوانان، همانا هوشیاری همیشگی والدین و اعضای موثر خانواده است.

جوانی نمایانگر رشد، بلوغ و تشکیل عادات پایدار فردی است. جوانی دوره ای است که با گذر از انواع هیجان ها، آشوب ها و آشفتگی های روحی – روانی گوناگون به سوی رشد اجتماعی سالم در حال تحول است. نتایج تحقیقات بی­شماری نشان می­دهند، نوجوانان و جوانانی که ارتباط صمیمانه و نزدیکی با اعضای خانواده شان دارند و از بودن در جمع آنها احساس رضایت و شادی می­کنند، کمتر به دنبال رفتارهای ناسالم می روند

ستیزه والدین:

ضمن ارتباط وتماس بامعتادان جوان، با عده­ای برخوردیم که از روابط نامطلوب والدینشان با یکدیگر و با آنان این راه را انتخاب کرده بودند چون وقتی محیط خانواده کانون و محیط مناسبی برای زندگی نباشد انسان سعی می­کند بیشتراوقات خود را در خارج ازخانواده بگذراند.

واین کار ارتباط او را با دیگران مانند کسانی که شکارچیان ماهری هستند و به دنبال شکار می­گردند زیاد می­کند وآنان پس از شناخت مشکل شخص در جهت انسانی دلسوز ظاهر می­شوند و او را به استفاده از سیگار دعوت می­کنند و پس از چند بار مصرف معتادش می­کنند.

رفاه اقتصادی خانواده :

تعداد چشم گیری ازمشتریان سیگار را افراد ثروتمند و پردرآمد جامعه تشکیل می­دهند چون در خانوادهایی که رفاه و درآمد اقتصادی زیاد است و روابط انسانی بر اثرکثرت کار و یا سرگرمی ضعیف­تر می­گردد.

ضعف روابط انسانی به نوبه خود عامل مساعدی برای کشش به سیگار است. بهترین دلیل این مدعا افزایش روزانه درصد معتادان در جوامع صنعتی غرب است که با رشد صنعت روابط انسانی ضعیف­تر می­گردد امروزه والدین و فرزندان نسبت به هم احساس و عاطفه گذشته را ندارند.

چون بایکدیگرتماس و ارتباط کمتری دارند و یا افرادی که درآمد بیش از حد دارند موقعیت و زمینه­ی مساعدتری برای شرکت درکلوپ­های شبانه و یا تفریحات متنوع در داخل و یا خارج  از کشور را دارند و بدیهی است که این قبیل امکانات هم برای مصرف وهم برای فروش سیگار جای مساعدی است .

در جامعه های امروزی افرادی که بیشترین درآمد را دارند چون برخی از هنرمندان هنرهای مبتذل وآنانی که زندگی خوبی دارند اغلب ارقام چشم گیری ازمعتادان راتشکیل می­دهند.

در دسترس بودن موادمخدر :

یکی از مهمترین عوامل اعتیاد دردسترس بودن موادمخدر است چون چیزی که به آسانی در اختیار مردم قرارگیردگرایش به آن آسانتر صورت می پذیرد درایران به تجربه ثابت شده است که اجازه مصرف تریاک حتی طی شرایطی خاص برای عده مخصوصی که به اعتیاد جوانان کمک کرده است وچه بهتر که وزارت بهداشت ودرمان وسازمان بهزیستی نیز به این مشکل اجتماعی بیشتر توجه کند چون حتی گرفتن اجازه مصرف برای عده ای وسیله درآمد شده است که هم به نابودی افراد جامعه کمک می کندوهم رشد اجتماعی واقتصادی جامعه را که با وجود نیروی انسانی کارسازنیست(نیازدارد)متوقف می نماید در آمریکا ثابت شده است که در زمان قانونی بودن مصرف سیگارحشیش ،درصد معتادان بسیار بالا بوده است ویادرکشور نپال که مصرف حشیش وهروئین آزاد است .

بالا ترین رقم جذب توریست جوان را از جامعه های صنعتی غرب دارد وحتی ازدخترانی که به نپال می آیند ومدت توقفشان طولانی می شود ممکن است برای خرید  سیگار تن به خودفروشی بدهند.

نابرابری های اقتصادی و اجتماعی:

اختلاف طبقاتی در هر جامعه به بی­ایمانی بیشترین افراد آن جامعه نسبت به شرایط اقتصادی موجود منتهی می­شود و همین بی­ایمانی نسبت به شناخت اجتماعی در گرایش به اعتیاد تاثیر به سزایی دارد. یکی از دلایل عمده ای که جامعه ی آمریکا بالاترین رقم معتادان را دارد وجود طبقات اجتماعی مختلف در آن جامعه است طبقاتی بودن آن جامعه تضاد اجتماعی را زیاد می­کند و شاید سیگار راه درمان مناسبی در این زمینه برای مردم باشند. هر سال دولت آمریکا میلیون ها دلار پول صرف بیماری اجتماعی اعتیاد می­کند و با توجه به نظر رهبران آمریکا به این مشکل اجتماعی سالیانه درصد معتادان درحال افزایش است و به همین علت تا شکاف و فاصله طبقاتی کم نشود اعتیاد در آن جامعه کاهش نخواهد یافت.