مشخصات کتاب:
نام کتاب:مجمع الدعوات کبیر
مولف:ابن غیاث الدین محمد عبد المطلب
حجم کتاب:77.5 مگا بایت
نوع فایل: پی دی اف و زیپ شده
تعداد صفحه: 384 صفحه
زبان کتاب: فارسی
نوع نگارش:خطی و کاملا خوانا
آموزش رفع مشکل اتصال به درگاه پرداخت بانک
فرمت فایل : word , PDF
تعداد صفحات: 136
فهرست مطالب:
فهرست:
مقدمه 5
1. آماده سازی خوراک (واحد آماده سازی خوراک FPU) 11
2. مکانیزم پلیمریزاسیون (واحد پلیمریزاسیون PU) 13
3. تکنولوژی تولید پلیمریزاسیون 35
4. ترکیب اجزاء و افزودنی ها بر پایه تولیدات واحد 52
5. نمودارهای جریان فرایند (PFD) 61
6. آزمایش ها و استانداردهای واحد LLDPE 94
منا بع و مراجع مورد استفاده :
ضمایم
مقدمه
قرارداد پروژه واحد Liner low Density poly Ethylen در سال 2000 با شرکت British Petroleum بسته شده و ساخت این واحد از سال 1380 آغاز شده است. مساحت آن 5/7 هکتار و ارتفاع آن از سطح دریا 5/3 متر می باشد. شرکت BP ظرفیت گارانتی شده را پیش بینی کرده که با توجه به تهمیداتی این ظرفیت تا نیز خواهد رسید. کارکرد این پروژه 8300 ساعت در سال می باشد و گریدهای HDPE و LLDPE را تولید خواهد کرد.
در قسمت پلیمریزاسیون اتیلن به عنوان مونومروبوتن-1 به عنوان کومونومر در بستر سیال راکتور با استفاده از کاتالیست زیگلرناتا و کوکاتالیست تری اتیل آلومینیوم واکنش می دهد و پودر اتیلن تولید می شود. بعد از آن مواد هیدروکربنی و مونومرهای موجود در پودر بازیابی شده و کاتالیست باقیمانده در پودر غیر فعال می شود. سپس پودر به اکسترود می رود و در آنجا افزودنی به آن افزوده می شود و بعد به صورت گرانول به قسمت بسته بندی حمل می شوند.
پلی اتیلن ماده ای بدون بو، بدون رنگ، شفاف و به صورت جامد کریستالی است. گرد و غبار آن، آتش گیر است و در اثر اختلاط با هوا، می تواند حالت انفجار به خود گیرد و در صورت حرارت شدید قابلیت سوختن دارد. در دمای بالا، در اثر تجزیه باعث سوزش و ایجاد مسمومیت شده که به دلیل تبدیل ترکیبات اتیلن با اسید اکریلیک و فرمالدئید می باشد.
به طور کلی پلی اتیلن در شرایط معمولی و در دمای محیط ترکیبی غیر سمی محسوب شده ولی در اثر سوختن تولید مواد سمی می کند.
دانسیته یکی از پارامترهای اصلی و مهم برای شناسایی مشخصات هر ماده پلیمری است. پلاستیک ها موادی هستند که در مقایسه با سایر مواد مانند فلزات و شیشه دارای دانسیته پایین تر هستند که این مسئله باعث صرفه جویی زیادی در هزینه های حمل و نقل می شود. علاوه بر این از انجائیکه مواد پلیمری به صورت وزنی فروخته می شوند، دانسیته نقش به سزایی را در قیمت ایفا می کند. چرا که هر چه دانسیته پلیمر مورد نظر پایین تر باشد نسبت سطح به وزن بزرگتر می شود. در جدول (ج) دانسیته چند نوع پلیمر مشاهده می گردد.
جدول (ج) مقایسه دانسیته مواد پلیمری
دانسیته کیلو گرم پلیمر
متر مکعب
965-940 HDPE
940-915 LDPE
914-911 LLDPE
910-900 PP
1380 PETP
1070-1040 PS
1390 سخت PVC
1300 PVC نرم
پلی اتیلن سبک خطی (LLDPE)
پلی اتیلن سبک خطی (LLDPE) دارای مولکولهایی است که ساختار زنجیره اصلی آنها خطی است و گروه های کوتاه آلکیلی، به صورت شاخه هایی به آن متصل هستند. متوسط فاصله بین شاخه ها در طول زنجیره اصلی، معمولاً بین 25 الی 100 اتم کربن است.. وجود شاخه تا حدودی مانع بلوری شدن پلیمر شده و در نتیجه چگالی این نوع پلی اتیلن را نسبت به HDPE می کاهد.
چگالی LLDPE در حدود ــــــــــــــــــ می باشد. قطعات قالب گیری شده از این ماده تا حدودی مه گون و سفید بوده، بو و مزه ای نداشته و می توانند کاملا انعطاف پذیر یا آنقدر سخت باشند که با اندکی خم کاری دچار تغییر شکل دائمی گردند. البته حداکثر سفتی این محصولات هنوز اندکی کمتر از نرم ترین گونه های HDPE می باشد. فیلم های نازک LLDPE کاملا شفاف بوده و در برابر پارگی و سوراخ شدگی بسیار مقاوم هستند. تولید فیلم پلاستیکی بیشترین کاربرد پلی اتیلن ها را تشکیل می دهد.
سهم مصرف پلی اتیلن های خطی نسبت به دیگر مواد ترموپلاستیک عمده در جهان در سال 2002 میلادی، حدود 25 درصد بوده است. پلی اتیلن های خطی کاربردی متنوعی در زمینه های بسته بندی مواد غذایی، ظروف مواد شیمیایی مایع و جامد (شوینده ها، شامپو، داروها، رنگ، مواد آرایشی، روغن موتور) و جعبه های نوشابه و آب میوه، بشکه ها و انواع مخازن، انواع کیسه ها (بسته بندی مواد غذایی و لبنی، زباله، فریزر و غیره)، لوله های انتقال آب و گاز، انواع درپوش ها، کلاهک ها، روکش سیم و کابل، وسایل پلاستیکی خانگی، اسباب بازی ها و غیره دارند.
قیمت LDPE پائین تر از HDPE است و HDPE دارای سختی بیشتری نسبت به LDPE می باشد و به همین جهت از LDPE کمتر در ساخت بطری استفاده می گردد و بعضا، در ساخت بطری های آرایشی که به شفافیت بالا نیاز دارند استفاده می گردد. LDPE در مقابل نفوذ بخار آب و رطوبت پایداری خوبی دارد اما در مقابل O2، CO2 و سایر گازهای اتمسفری و بعضی روغن ها نفوذپذیر می باشد. از LDPE برای تولید فیلم و پوشش دهی به روش اکستروژن و تولید کیسه های با دوام استفاده می گردد. امروزه در بعضی کاربردها خیلی حساس از LLDPE به جای LDPE استفاده می شود.
یکی از مزایای LLDPE تحمل بالای آن در برابر کشیدگی و پاره گی است که امکان استفاده از ضخامت های پایین فیلم را فراهم می کند. LDPE و LLDPE مصرف شده را چندین بار می توان فرآورش نمود بدون آنکه در ویژگی های معمول و متعارف آن تغییری حاصل گردد. مواد بازیافتی را می توان با هر نسبتی با مواد نو مخلوط کرده و دوباره متناسب با نیاز و نوع محصول مورد نظر جدید فرآورش نمود.
خواص LLDPE را می توان حد واسط LDPE و HDPE در نظر گرفت به گونه ای که خواص آن تلفیقی از خواص این دو پلیمر می باشد. به کار گیری تکنولوژی Swing موجب تهیه انواع LLDPE با خواص و کاربدهای ویژه گردیده است. یکی از انواع محصولات LLDPE که قرار است در پتروشیمی امیرکبیر تولید شود، دارای دانسیته پایین (در حدود ( ) ــــــــــــــــــ و انعطاف پذیری و چغرمگی بالا می باشد. در ضمن مقاومت بالا در برابر عوامل محیطی از جمله مزایای این نوع محصول است. پایداری حرارتی بالا و جوش پذیری LLDPE به خودش از فواید این پلیمر می باشد و با توجه به همین ویژگی هاست که یکی از کاربردهای LLDPE ساخت انواع فیلم های بسته بندی به استثناء فیلم های جمع شونده است.
در جدول الف و ب به خواص عمومی LLDPE و نام های تجاری آن اشاره شده است. بدیهی است که خواص و ویژگی های گریدهای مختلف LLDPE با توجه به تعداد آنها متنوع بوده و به همین دلیل موجب به کارگیری وسیع آنها در صنایع و تولیدات مختلف شده است.
(الف) برخی از خواص مکانیکی (LLDPE)
ماکزیمم دمای سرویس دهی
20 مگا پاسکال مقاومت کششی
35% گیگا پاسکال مدول خمشی
(%) 500 کشش تا نقطه پارگی
06/1 متر مقاومت ضربه ای
کیلو ژول
(ب) اسامی تجاری برخی از LLDPE عرضه شده در بازار
نام تجاری کمپانی
E.S.Corene Exxon Chemical
Flexirene Enichem
Lacqtenemx Elf Atochem
Marlex LLDPE Philips Chemicals
Neste LLDPE Boyealis Chemicals
Scalr Dupont
Stamyler DSM
Super Dylan BP Chemicals
فصل اول
آماده سازی خوراک (FPU)
(1) بخش آماده سازی خوراک (FPU)
(1-1) خالص سازی اتیلن
براساس مشخصات ارائه شده از طرف BP(BRITISH PEROLIUM) بایستی ترکیبات زیر را اتیلن ورودی به واحد حذف گردند.
• اکسیژن
• رطوبت
• حذف و در راکتورهای A/B 101-D- 30 که در آنها از کاتالیست بر پایه مس استفاده می کنند، حذف می شوند.
براساس واکنش زیر،
و براساس واکنش زیر:
درجه حرارت اتیلن ورودی به واحد، ابتدا در مبدل 101-E- 30 تا و سپس در مبدل 102 E- به می رسد.
در راکتورهای A/B 101 D-اکسیژن موجود درخوراک توسط اکسید شدن مس بطور تقریباً کاملی حذف می شود و اکسید مس تولید شده توسط مقادیر بسیار کمی از CO موجود در خوراک به حالت اولیه (Cu ابتدایی) برگشته و CO و 2CO تبدیل می شود و به این ترتیب مقدار CO موجود به کمتر از ppm 1/0 می رسد.
هر کدام از این بسترها بصورت اسمی برای مدت سه ماه استفاده می باشد که پس از گذشت این مدت باید بازیافت شوند.
(این زمان برای 31900 تا 38800 گرم بر ساعت در شده است) در حالت عادی TREATER ها بصورت سری مورد استفاده قرار می گیرند ولی در هنگام بازیافت یکی از آنها، دیگری می تواند با ظرفیت کامل در سرویس قرار بگیرد و اختلالی در فرآیند بوجود نمی آید.
عمل باریافت (REGENARTION) توسط مخلوط گازهای هیدروژن به نیتروژن داغ به نسبت حجمی 2,1 تا 5 درصد انجام می شود که این نسبت براساس حالت نهایی کاتالیست می باشد.
(2-1)حذف رطوبت و اکسیژن و ترکیبات اکسیژن دار:
گاز پس از خروج از A/B101 D- در 101E- خنک می شود و سپس برای رسیدن به دمای از 103E- عبور می کند. این مبدل توسط آب COOLING خنک می شود.
دو عدد DRIER در ادامه جریان هستند. هر DRIER دارای سه لایه مواد پر کننده می باشد:
- لایه اول در بالای مخزن، جاذب های مولکولی (MOLECULAR SIVES) با قطر قرار می گیرند که قابلیت حذف رطوبت به کمتر از ppm 1/0 را دارند.
- لایه دوم در وسط: جاذب PC600 ACTIGOUARD برای حذف 2CO و COS و رساندن غلظت اینگونه ناخالصی ها به کمتر از ppm1/0.
- لایه سوم در ته مخزن، جاذب ACTIGUARD SPC. برای حذف متانول در ترکیبات اکسیژن دارد هر بستر براساس ظرفیت اسمی برای یک ماه کارکرد با ظرفیت 31900 تا 38800 کیلوگرم بر ساعت خوراک در نظر گرفته شده است.
- در حالت نرمال DRIER ها بصورت سری بکار می روند ولی اگر بخواهند یکی از آنها را بازیابی کنند دیگری می تواند با تمام ظرفیت در سرویس قرار گرفته و هیچ اختلافی در فرآیند ایجاد نمی شود. عملیات بازیافت (REGENARATION) توسط نیتروژن داغ صورت می گیرد. اتیلن تصفیه شده وارد کمپرسور A/B 101C- شده و فشار آن به مقدار مورد نظر می رسد. این کمپرسورها بصورت رفت و برگشتی (REGENARATION) می باشند. میزان فشار توسط یک سیستم کنترل SPILLBACK که بر خروجی کمپرسور قرار گرفته است، کنترل می شود. اتیلن خروجی از کمپرسور توسط مبدل 104E- تا خنک شده و به سمت پلیمریزاسیون فرستاده می شود.
3-2-1 تصفیه هیدروژن
مقدار 2H موجود باید مطابق با مشخصات گرفته شده در BP باشد.
- A/B 103- D-30 در اینجا پیش بینی شده است. هر DRIER با یک لایه از مولکولارسیوها با قطر پر شده تا آب موجود را بازیابی کنند و مقدار آن را به کمتر از PPm 1/0برسانند. بازیافت مجدد با استفاده از نیتروژن داغ صورت می گیرد.
هیدروژن بازیافت شده سپس به واحد پلیمریزاسیون فرستاده می شود یک قسمت کوچک از آن برای کمک به بازیافت مواد ذکر شده در A/B 101D- و A/B 570 D- به این مخازن فرستاده می شود.
(4-1) خشک کردن بوتن -1
A/B104- D-30 برای خشک کردن بوتن -1 پیش بینی شده است. هر بستر براساس ظرفیت اسمی برای مدت زمان کارکرد یک ماهه تعبیه شده است. خشک کن ها در حالت نرمال بصورت سری کار می کنند، اما هر خشک کن گنجایش مشخصی دارد که با تکمیل شدن آن باید بازیابی شود.
هر خشک کن با دو لایه جاذب متفاوت پر شده است:
- لایه اول در پایین: مولکولارسی از نوع است که جذب آب استفاده می شود و مقدار آن را به کمتر از ppm 2/0 می رساند.
- دومین لایه در بالا، جاذب از نوعPC 600 ACTIGUARD که به عنوان محاظ برای جلوگیری از ورود ترکیبات آلوده کننده اکسیژن به کار می رود. (مقادیر، مطابق با مشخصات ارائه شده توسط BP می باشد.) بعد از بازیافت، جریان بوتن -1 به (105D-) BUFFER DRUM فرستاده شده و سپس به واحد پلیمریزاسیون پمپ می شود. پمپ تزریق بوتن -1 A/B 101P- می باشد که از نوع SUNDYNE PUMP است.
BUFFER DRUM به یک TRIP می باشد که از نوع SUNDY PUMP است.
BUFFER DRUM به یک TRIP مجهز شده که در صورت OVER FILLING، خوراک ورودی را قطع خواهد کرد. فشار در 15D- در محدوده ای بین فشار متوسط نیتروژن و FLARE نگه داشته می شود. در پمپ نوع SUNDYNE یک افزایش اجتناب ناپذیر دما داریم که با استفاده از کولر 105E- که بر خط جریان MIN پمپ قرار گرفته، این مشکل رفع خواهد شد.
(5-1) خشک کردن پنتان
پنتان مورد نیاز از یک جفت کانتینر بارگیری می شود و با استفاده از نیتروژن فشار پایین به (BUFFER DRUM) 107D- می رود. البته پس از عبور از 106-D در 107-D پنتان خشک جمع آوری می شود. پنتان مسیرش را از 106-D به 107-D توسط پمپ104 P- طی می کند. خشک کردن این ماده بصورت BATCH انجام می گیرد 106-D در حالت نرمال برای یک دوره ی یک ماهه تعبیه شده است. و وقتی که آلودگی آبی یا ترکیبات اکسیژن دار در آن زیاد باشد، برای یک سیکل 24 ساعته کار می کند.
این لایه با دو لایه متفاوت جاذب پر شده است:
- اولین لایه در پایین. مولکولارسیو برای جذب آب به کمتر از PPm 2/0 حجمی می باشد.
- دومین لایه در بالا از جاذب نوع PC 600 ACTIGUARD یا مشابه به عنوان محافظ در برابر ترکیبات اکسیژنی.
بازیافت توسط نیتروژن داغ انجام خواهد شد.
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:67
فهرست مطالب:
بنا های اوّلیه مسجد جامع کبیر یزد. ۲
” بررسی تاریخچه مسجد جامع کبیر یزد” ۲
پیشگفتار. ۲
روش پژوهش… ۳
منابع مورد استفاده ۴
معرفی بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد. ۵
ابهامهای تاریخی.. ۷
بررسی و مقایسه مدارک و شواهد تاریخی.. ۹
تعدد بناهای اولیه ۹
آثار مورخیّن متّقدم. ۹
آثار دیگر مورخین.. ۱۰
آراء صاحبنظران. ۱۱
رسالة ماکسیم سیرو از مسجد جمعه یزد. ۱۲
وقف نامه جامع الخیرات… ۱۴
بررسی شجره نامه آل کاکویه یزد. ۱۸
آثار مورخین.. ۱۸
بررسی های تاریخی معاصر در شجرة کاکوئیان. ۱۹
بانیان و تاریخ بنیان دو مسجد قدیمی.. ۲۵
مسجد اولیه: مسجد جمعة شهرستان؛ یا مسجد جامع عتیق. ۲۵
مسجد ثانویه: مسجد جمعه در ده، مسجد جامع قدیم، مسجد گرشاسبی.. ۲۸
جمع بندی.. ۳۰
مکان یابی تاریخی بنا ۳۰
سیر تحولات تاریخی بناهای اولیه ۳۰
بررسی نهایی و نتیجه گری.. ۴۲
خلاصه ای از مطالب : ۵۹
منابع: 67
وجود ویژگی های متنوّع در دوره های تاریخ تکوین معماریمسجد جامعع کبیر یزد از یکسو و تضادّ در نوشته ها واقوال از دیگر سو،تاریخچه ای پیچیده و مبهم از این بنای مهمرا در پیشرو قرار داده است.این امر موجب آنن شد تا با هدف رفع ابهامات تاریخی مسجد و معرفی ان در دوره های تاریخی پژوهش حاضر شود.
بنای مسجد جامع کبیر یزد طی قرون متمادی بر بقایاو یا در کناربناهای متنوعی بنا گردیده که در متون تاریخی تحت عناوین مسجد جمعه شهرستان ،مسجد جامعع عقیق،مسجد جمعه قدیم در درده،مسجد جامع نو وبناهای الحاقی آن با اسامی گوناگون از آنها یاد شده است .
در بررسی حاضر از بناهایی که در قرون اولیه اسلامی تا نیمه قرن ششم ه.ق.در این مکان احداث شده تحت عنوان »بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد« یادد شده است که آثار بسیار اندکی از آن باقی است.نکته جایز اهمیت در رفع ابهامات تاریخچه مسجد آن است که هر ساخت و ساز و اقدام تازه ای در بنا،با تعمیرات و نوسازی آثار قبلیو به عبارتی با ابقاء و احیای آثار گذ شته توام است و این امر نه تنهادر بنا به طور خاص اتفاق می افتد،بلکه همواره با تغییر و تحولات محیطی مسجد نیز همراه است تاسازمان ،فضایی شهرراکه خود نیز به آن وابسته است ،تبلور و انتظامبخشد.
این مهم در بررسی تاریخی مسجد رهنمودی است تا نهوه برخورد پیشینیان با آثار گذ شته راروشن سازد،نگرش آن ها در قالب بنای منفرد نبوده،بلکه به عنوان یک فضای شهری، با هدف پرهیزاز تخریب و انهدام محیط عمل می کرده اند تا این اقدام به بی هویتی بنا و تزلزل در نظم اندامواره بافت های قدیمی شهرها منجر نگردد.
بررسی های اولیه بیانگر این حقیقت بودند که نه تنها تعدد و تنوع بنا ها یاولیه مسجد زیر سئوال است بلکه بانیان بناها و تاریخ بنیان آنها نیز درپرده ای از ابهام قرار دارد.
مهمترین و پیچیده ترین بخش یافتن شجره نامه ای آل کاکویه یزد (قرون 5
و6 ه.ق )بود که در منابع تاریخی از بانیان بناهای اولیه بشمار می رود. دقت در تمامی آثار و مقایسه منابع موجود و همچنین یافتن نسبتهای فامیلی حکام کاکویی با سلاطین وقت ایران، چون کلافی سر در گم زمانی طولانی این پژوهش را متوقف ساخت که در نهابت با پژوهش های مکرر این امر میسر گردید.
در میان مورخین، مورخین قرن نهم ه.ق جعفر بن محمد حعفری مولف تاریخ یزد به سال 844 ه. ق و احمد بن حسین بن علی کاتب مولف تاریخ جدید یزد پس سال 862 ه. ق اطلاعات ارزنده ای از مسجد را ارائه داده اند. همچنین آثار دیگر مورخینی چون محمد مستوفی بافقی، وطرب نائینی را در زمره مورخین متأخر می توان بر شمارد. مقالات و آثار ارزنده معاثری که مشخصاتی از مسجد را عرضه کرده اند واز مهمترین این آثار، یادگارهای یزد، تألیف دکتر ایرج افشار است.
مهمترین و رهگشاترین آثار، وقف نامه جامع الخیرات است که شرح موقوفات سید رکن الدین محمد بانی مسجد جامع نو و پشر ارشدش سید شمس الدین داماد رشید الدین فضل الله است. این وقف نامه در جلد دوم یادگارهای یزد به چاپ رسیده است.
علاوه بر جامع الخیرات وقف نامه هایی در کرباس ورودی اصلی مسجد فعلی به صورت کتیبه های تاریخ داری نصب است که ازمنابع مهم به شمار می روند.
بخش عمده بناهای اولیه به هنگام گسترش صحن مسجد جامع نو و نوساریهای عهد قاجاریه به سال1240 ه. ق تخریب شد. بقایای تاریخی این مجموعه در سمت شرقی صحن، تا قبل از تعمیرات اساسی سال 1324 ه .ش باقی بود و در این سال این اثر ارزنده تاریخی منهدم وشبستان جدیدی د رمکان آن احداث گردید. تنها اثر به جا مانده از بناهای اولیه، بخشی از جداره شمال شرقی مسجد است که احتمالاَ پئسته اصلی یا لاولیه هم نیست ولی د رتعمیرات مسجد دست نخورده باقی مانده است و شامل دو ورودی قدیمی و متروک، یکی د رسمت شمال و دیگری در سمت شرق است ( تصویر شماره یک ).
شبستان موجود در سمت غربی صحن مسجد، احتمال دارد شبستانی از مجموعه قدیمی باشد که در تغییر و تحولات 1240 ه .ق عهد قاجار، مورد تعمیر ونوسازی قرار گرفته و با تغییرات عمده ای که به ویژه در پوشش سقف به خود دیده، آن را به دوره قاجار نسبت داده اند. اما به احتمال قریب به یقین، شبستان درجایگاه طرح قدیمی است به ویژه آن که قبله آن نسبت به قبله اصلی انحراف دارد( تصویر شماره دو).
در میان افرادی که بقایای تاریخی بناهای اولیه را د رسمت شرقی صحن رویت کرده اند، ماکسیم سیرو، نقسه دقیقی ا زمسجد را در سال1317 ه .ش مطابق با 1938 م ترسیم کرده است که به خوبی آثار بناهای اولیه را نشان میدهد ( تصویر شماره سه). او همچین در این نقشه دوره تاریخی تمامی جرزهای بنا را مشخص کرده است که بسیار لرزنده است. وی البته تنها بخش شرقی صحن را از بناهای اولیه دانسته و این بخش را به طور جداگانه نیز ترسیم کرده است، اما شبستان شازده را، قاجاری معرفی کرده است که این احتمال وجود دارد که کل شبستان تخریب و بر اساس طرح قدیمی با همان انحراف قبله دوباره سازی شده باشد.
ماکسیم سیرو تصاویری از بقایای تاریخی را در انتهای گزارش خود علاوه
بر تصویر پانورامایی ارائه کرده است که به خوبی مجموعه را معرفی می کند (تصویر شماره 4).
فرمت فایل : word(قابل ویرایش)
تعداد صفحات:52
فهرست مطالب:
میرزا تقی خان امیرکبیر
مأموریت های سیاسی
روزنامه وقایع اتفاقیه
کاهش قدرت روحانی
سقوط و تباهی
• " امیر کبیر، از نوادر ایام"
• "ویژگیهای شخصیت امیرکبیر"
شهادت امیر کبیر
میرزا تقی خان امیرکبیر
مأموریت های سیاسی
دانش و فرهنگ جدید
روزنامه وقایع اتفاقیه
توطئه کشتن میرزا تقی خان اوج گرفت.
« امیرکبیر آغازگر اصلاحات »
قتل امیرکبیر به دستور ناصرالدین شاه
میرزا تقی خان امیرکبیر
میرزا تقی خان امیرکبیر اهل فراهان است و دست پرورده خاندان قائم مقام فراهانی. فراهان همچون تفرش و آشتیان مجموعاً کانون واحد فرهنگ دیوانی و "اهل قلم" بود؛ ناحیه ای مستوفی پرور. چه بسیار دبیران و مستوفیان و وزیران از آن دیار برخاستند که در آن میان چند تنی به بزرگی شناخته شده، در تاریخ اثر برجسته گذارده اند. از این نظر میرزا تقی خان نماینده فرهنگ سیاسی همان سامان است. ر
نام اصلی میرزا تقی خان، "محمد تقی" است. زادگاهش "هزاوه" از محال فراهان عراق. هنوز هم در آنجا محله ای بنام "محله میرزا تقی خانی" معروف است، و خانه پدریش نزدیک تپه "یال قاضی" شناخته می باشد. اسم او در اسناد معتبر (از جمله مقدمه پیمان ارزنةالروم، و قباله نکاح زنش عزت الدوله) "میرزا محمد تقی خان" آمده است. رقم مهر و امضای او نیز تردیدی در نام حقیقیش باقی نمی گذارد؛ بی گمان اسم "محمد" رفته رفته حذف گردیده و به ر"میرزا تقی خان" شهرت یافته است. ر
خانواده پدری و مادری میرزا تقی خان از طبقه پیشه ور بودند. پدرش به تصریح قائم مقام "کربلائی محمد قربان" بود که در خطاب او را "کربلائی" می گفت. سجع مهرش "پیرو دین محمد قربان" بود. کربلائی قربان نخست آشپز میرزا عیسی (میرزا بزرگ) قائم مقام اول بود. پس از او همین شغل را در دستگاه پسرش میرزا ابوالقاسم قائم مقام ثانی داشت. ر
کربلائی قربان بعدها ناظر و در واقع ریش سفید خانه قائم مقام گردید، و همیشه مورد لطف مخدوم خود بود. آنچه بنظر می رسد کربلائی قربان خیلی هم بی چیز نبوده، بلکه آب و ملکی داشته و دست کم یک دانگه قریه حرآباد مال او بوده است. و نیز آنقدرها استطاعت داشته که به سفر حج برود. ر
سال تولد میرزا تقی خان را تا اندازه ای که جستجو کردیم، هیچ مؤلف خودی و بیگانه ای ثبت نکرده است. در حل این مجهول تاریخی، ما یک مأخذ اصلی و دو دلیل در تأیید آن مأخذ بدست می دهیم: زیر تصویر اصیلی که به زمان صدارت امیر کشیده اند می خوانیم: "شبیه صورت... اتابک اعظم، شخص اول ایران، امیر نظام در سن چهل و پنج سالگی". امیر از 22 ذیقعده 1264 تا 20 محرم 1268 صدارت کرد. اشعاری که در ستایش مقام تاریخی او در کنار همان تصویر نگاشته شده، و تصریح به اینکه کارهای سترگ از پیش برده است، نشان میدهد که تصویر مزبور را در اعتلای قدرت و شهرت امیر کشیده اند. و آن سال 1267 است. با این حساب و به فرض صحت رقم چهل و پنج سالگی تولد او به سال 1222، یا حداکثر یکی دو سال پیشتر بوده است. ر
اما دلیل معتبر تاریخی اینکه: در کاغذ قائم مقام خواهیم خواند که میرزا تقی همدرس دو پسر او محمد و علی بوده است. می دانیم که میرزا محمد پسر اول قائم قام در 1301 در هفتاد سالگی درگذشت، و پسر دیگرش میرزا علی در شصت و هفت سالگی درگذشت به سال 1300. یعنی هر کدام از آن دو پسر قائم مقام، سی و یکی دو سال پس از امیر زنده بوده اند. اختلاف سال تولد میرزا تقی با دو همدرس خود هر چه باشد، به هر حسابی، امیر در آخرین سال صدارتش 1268 بیش از پنجاه سال نداشته است. ر
امیر دو زن گرفته است. زن اولش، دختر عمویش بود یعنی دختر حاج شهباز خان. نام او را "جان جان خانوم" ذکر کرده اند. از او سه فرزند داشت: میرزا احمد خان مشهور به "امیرزاده" و دو دختر که بعدها یکی زن عزیز خان آجودان باشی سردار کل، دوست قدیم امیر، گردید. و دیگری به عقد میرزا رفیع خان مؤتمن درآمد. زن امیر در 1285 با دختر بزرگش سلطان خانم به زیارت مکه رفت، و ظاهرا یکی دو سال بعد، در آذربایجان درگذشت. ر
زن دوم امیر، "ملکزاده خانم" ملقب به عزت الدوله یگانه خواهر تنی ناصرالدین شاه بود. به گفته دکتر پلاک میرزا تقی خان در زمان صدارت از زن اول خود جدا شد. عقد ازدواج با عزت الدوله روز جمعه 22 ربیع الاول 1265 انجام گرفت. ترتیب جشن عقد و عروسی را میرزا نبی خان امیرتومان (پدر میرزا حسین خان سپهسالار) بعهده داشت. عزت الدوله شانزده ساله بود. چنانکه قباله عقد زناشوئی می نماید، مهر عزت الدوله هشت هزار تومان نقد اشرفی ناصرالدین شاهی هجده نخودی، و یک جلد قرآن بود. راجع به ازدواج با عزت الدوله ضمن نامه امیر به شاه خواهیم خواند که گفته بود: "از اول بر خود قبله عالم... معلوم است که نمیخواستم در این شهر صاحب خانه و عیال شوم. بعد، به حکم همایون و برای پیشرفت خدمت شما، این عمل را اقدام کردم...." فداکاریهای این شاهزاده خانم در دوره تبعید و آخرین روزهای زندگی شوهرش، در خور ستایش است. ر
محیط خصوصی تربیت میرزا تقی خان را دستگاه میرزا بزرگ قائم مقام و پسرش میرزا ابوالقاسم قائم مقام، آن دو وزیر بزرگ عباس میرزا، می ساخت. میرزا بزرگ در سال 1237 درگذشت. با حسابی که راجع به سن میرزا تقی خان بدست دادیم، ظاهراً در آن زمان هجده ساله بود. پس محضر میرزا بزرگ را خوب درک کرده بود، و شاید هم پاره ای کارهای دبیری او را می کرد. امین الدوله هم به خدمت امیر در "دایره میرزا بزرگ قائم مقام" تصریح دارد. ر
در استحکام اخلاقی او تردید نیست، و مظاهر عینی آن گوناگون است. یک جنبه اش اینکه در عزمش پایدار بود. نویسنده صدرالتواریخ که زیر نظر اعتمادالسلطنه این کتاب را پرداخته می گوید: "این وزیر هم در وزارت مثل نادر شاه بود.... هم مانند نادر عزم ثابت و اصالت رأی داشته است". در موردی که نماینده انگلیس خواست رأی امیر را عوض کند، خود اعتراف دارد که "... سعی من و کوشش نماینده روسیه، و تلاش مشترک ما همه باطل است. کسی نمیتواند میرزا تقی خان را از تصمیمش باز دارد". برهان استقلال فکر او همین بس که در کنفرانس ارزتةالروم بارها دستور حاجی میرزا آقاسی را که مصلحت دولت نمی دانست، زیر پا نهاد. شگفت اینکه حتی امر محمد شاه را نیز نادیده می گرفت و آنچه را که خیر مملکت تشخیص می داد، همان را می کرد. بی اثر بودن پافشاریهای روس و انگلیس و عثمانی در رأی او، جای خود دارد. اما یک دندگی بی خردانه نمی کرد. حد شناسی از خصوصیات سیاسی اوست و چون می دید سیاستی پیشرفت ندارد، روش خود را تغییر می داد. ر
درستی و راست کرداری از مظاهر دیگر استحکام اخلاقی اوست؛ از این نظر فساد ناپذیر بود. قضاوت وزیر مختار انگلیس این است: "پول دوستی که خوی ملی ایرانیان است در وجود امیر بی اثر است". به قول رضاقلی خان هدایت که او را نیک می شناخت: "به رشوه و عشوهً کسی فریفته نمی شد". دکتر پلاک اتریشی می نویسد: "پولهایی که می خواستند به او بدهند و نمی گرفت؛ خرج کشتنش شد". ر
جنبه دیگر خوی استوار امیر اینکه به گفته و نوشته خویش اعتبار می نهاد. واتسون می نویسد: "امیر نظام به آسانی به کسی قول نمی دهد. اما هر آینه انجام کاری را وعده می کرد، باید به سخنش اعتماد نمود و انجام آن کار را متحقق شمرد". امیر خود به این خصلت خود می بالید. به قول نویسنده صدرالتواریخ "از برای حکم خود ناسخ قرار نمی داد. هر چه می گفت بجا می آورد، بهیچ وجه حکم او ناسخ نداشت". ر
دلیر و جسور بود. پسر کربلائی قربان زمانی که به مکتب می رفت، از مخدوش تقاضای قلمتراشی کرد. چون خواهش او برآورده نشد، چنان نامه ای به قائم مقام فرستاد که او خود می گوید:"ببین چه تنبیهی از من کرده است. عجبتر اینکه بقال نشده ترازو وزنی آموخته". اگر داستانهائی که از دوران جوانی و خدمت دیوانی او آورده اند، افسانه سازی صرف هم باشند، باز روشنگر همان فطرت او هستند. ر
رفتاری متین و سنگین داشت. به شخصیت خویش مغرور بود و نسبت به کاردانی و صفات برجسته اش آگاه. اما تعجب اینکه نامجو و شهرت خواه نبود. دلیل ما این است: هر چه که به حکام ولایات و نمایندگان سیاسی بیگانه در اصلاح امور مملکت نگاشته، همه را به نام شاه و امر او قلمداد کرده است. مهمتر اینکه در سرتاسر روزنامه وقایع اتفاقیه زمان صدارتش، از تجلیل میرزا تقی خان خبری نیست. فقط چهار جا اسمش آمده و آن هم به حکم ضرورت.
او را به مناعت طبع می شناختند که از مظاهر غرور نفسانی اش بود، و به خواری تن در نمی داد. نماینده انگلیس ضمن اینکه به حیثیت خواهی و حساسیت میرزا تقی خان در روابط با بیگانگان اشاره می کند، می گوید: "هیچ گاه حاضر نیست رفتار متکبرانه کسی را تحمل کند". حتی وقتی که مورد بی مهری شاه واقع گشت و زمان عزلش فرا رسید، حیثیت پرستی خود را از دست نداد. به شاه نوشت: "اگر حقیقة مقصودی دارند، چرا آشکار فرمایش نمیفرمایند... بدیهی است این غلام طالب این خدمات نبوده و نیست و برای خود سوای زحمت و تمام شدن عمر حاصلی نمی داند. تا هر طور دلخواه شماست؛ به خدا با کمال رضا طالب آنست".