پایان نامه رشته مهندسی مکانیک بررسی کاربردهای روش تنش گیری ارتعاشی در سازه های مختلف و تدوین دستورالعمل اجرایی تنش گیری ارتعاشی

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه رشته مهندسی مکانیک بررسی کاربردهای روش تنش گیری ارتعاشی در سازه های مختلف و تدوین دستورالعمل اجرایی تنش گیری ارتعاشی دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

دانلود پایان نامه آماده

دانلود پایان نامه  رشته مهندسی مکانیک بررسی کاربردهای روش  تنش گیری  ارتعاشی در سازه های مختلف و تدوین دستورالعمل اجرایی تنش گیری ارتعاشی با فرمت ورد و قابل ویرایش تعداد صفحات 89

مقدمه

پروسه های ساخت نظیر ریخته گری، جوشکاری و ماشینکاری باعث بروز تنشهای پسماند در قطعات می شود که در کارکرد آنها اثرات نامطلوبی نظیر ناپایداری ابعادی و کاهش استحکام بر جا می گذارد . روش معمول و سنتی برای حذف تنشهای پسماند ، عملیات حرارتی است که دارای مشکلات و محدودیتهایی همچون صزف هزینه و زمان زیاد است. روشهای جدیدی نظیر تنش گیرری ارتعاشی را می توان جایگزین این روش سنتی نمود. کاربرد این روش شامل دو مقوله عمده می باشد که عبارتند از : ١. تنش گیری و تابگیری قطعات ریخته شده یا جوشکاری شده ٢. جلوگیری از ایجاد تنش پسماند حین جوشکاری هر دو مورد از یک قانون و اصل کلی تبعیت می کنند و مورد اول جایگزین عملیات حرارتی تنش زدایی است و مورد دوم به جای پیشگرم کاری استفاده می شود.اما پیش از این لازم است که علاوه بر تسلط بر اجرای این روش مزایا و معایب و محدودیتها و کاربردهای دقیق این روش به صورت دقیق استخراج شود. قب ً لا در پایان نامه و همچنین در مقاله ای که در دست تهیه است پارمترهای این روش مورد بررسی قرار گرفته اند و هدف از طرح جاری تعیین دقیق کاربردها و محدودیتهای روش تنشگیری ارتعاشی و تهیه دستورالعمل اجرایی می باشد.

سوابق در خارج از کشور

. ١ این کار برای اولین بار در دهه ٦٠ میلادی در اروپا با استفاده از تجهیزات سنتی و به صورت تحقیقاتی انجام شد و در سال ١٩٩١ به صورت تجاری درآم د. اکنون مشابه این کار در آمریک ا، انگلستان و چین صورت گرفت ه اس ت. البته لازم به ذکر است که از نظر تحقیقات شرکت چینی بسیار ضعیف عمل کرده است زیرا محصول اصلی این شرکت مواد مگنتوستریکتیو است و تجهیزات در سال ١٩٦٣ Caubo تنش گیری را به عنوان یک محصول جانبی عرضه می نماید. شاید اولین بار این روش را مورد مطالعه قرار داده ب اشد.[ ٣] وی در مطالعه های خود که بر روی سازه ای از جنس چدن خاکستری بوده است، نشان داده است که کاهش حد اقل ٨٠ % تنشهای پسماند برای دستیابی و همکارانش و Adoyan . به مقاوم ت کاف ی در برابر بارهای خستگی مورد نیاز اس ت اس ت که هم اکنون یکی از بزرگترین سازندگان تجهیزات تنش زدایی ارتعاشی نیز است، ه م Claxton در مقاله خود به این نکته اشاره کرده اند که برای کنترل تاب برداشتن قطعه نیازی به از بین بردن به دو نکته اساسی در تنش زدایی ارتعاشی اشاره Weiss تمامی تنشهای پسماند نیست. همچنین کرده است. ...

شرح صفحه
مقدمه ١
فصل اول
سوابق تحقیقات انجام شده تا کنون
٢
١- سوابق در خارج از کشور ٢ -١
٢- سوابق در داخل کشور ٨ -١
فصل دوم
معایب و محدودیتهای عملیات حرارتی
١٢
١- مقدمه ١٢ -٢
٢- معایب عملیات حرارتی ١٢ -٢
١-ایجاد ترک ١٣ -٢-٢
٢-ایجاد اعوجاج ١٤ -٢-٢
٣- از میان رفتن خواص مکانیکی و تغییر در خواص متالورژیکی ١٥ -٢-٢
٤- مصرف انرژی و زمان زیاد و آلودگی محیط زیست ١٦ -٢-٢
٣- محدودیتهای عملیات حرارتی ١٨ -٢
١-محدودیتهای فیزیکی ١٨ -٣-٢
٢-محدودیتهای متالورژیکی ٢٥ -٣-٢
فصل سوم
دسته بندی مواد و سازه ها
٢٧
١-مقدمه ٢٧ -٣
٤
٢- مواد ٢٧ -٣
١-فولاد وچدن ٢٧ -٢-٣
١-چدنها ٣٠ -١-٢-٣
٢-فولادهای کربنی ٣٤ -١-٢-٣
٣-فولادهای آلیاژی ٣٥ -١-٢-٣
٤-فولادهای زنگ نزن ٣٨ -١-٢-٣
٢-آلومینیوم و آلیاژهای آن ٣٩ -٢-٣
٣-سازه ها ٤٢ -٣
٥
فصل ٤
پارامترهای تنشگیری وعملیاتهای لازم
٤٤
١ فرکانس تحریک -٤
٤٤
١ سخت شدگی تنشی سازه -١-٤
٤٥
٢ دامنه تحریک -٤
٤٨
٣ اندازه گیری یا محاسبه فرکانس و مد طبیعی سازه -٤
٤٨
٤ تأیید عملیات تنش زدایی -٤
٤٩
فصل ٥
تحلیل عملیات تنش زدایی ارتعاشی
٥٠
١ مدل جرم و فنر یک بعدی -٥
٥٠
١ استخراج معادلات و کلیات -١-٥
٥٠
٢ الگوریتم محاسبه نیرو ( تنش ) پسماند -١-٥
٥٤
نتایج
٥٦
٢ مدل دو بعدی -٥
٦٣
٣ مدل اجزاء محدود دو بعدی تیر یک سر گیر دار -٥
٦٧
٤. نحوه انجام عملیات تنش زدایی ارتعاشی .٥
٧٦
پیوست
اصول و روش کار
٧٩
پ- ١ مقدمه ٧٩
پ- ٢ کلیات ٨٠
٦
پ- ٣- رفتار دینامیکی ٨٠
برنامه تحلیل یک بعدی تنش زدایی ارتعاشی ٨٣
منابع و مراجع ٨٧

استفاده از گرمایش القایی برای پیش گرم کردن و تنش کاهی

اختصاصی از یارا فایل استفاده از گرمایش القایی برای پیش گرم کردن و تنش کاهی دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

استفاده از گرمایش القایی برای پیش گرم کردن و تنش کاهی

10 صفحه در قالب word

این مقاله با استفاده از گرمایش القایی در مورد پیش گرمکنی و پس گرمایی و تنش کاهی جوش ها بحث می کند. این مقاله بر این امر تاکید دارد که این تکنولوژی چیست، چگونه کار می کند، و چگونه می توان از آن در کارها صنعتی استفاده کرد. در این مقاله همچنین چندین نمونه واقعی از اینکه این تکنولوژی چگونه در کاربردهای واقعی استفاده شده است، بیان شده است. اگرچه بیشتر صنایع از گرمایش القایی برای چندین دهه استفاده کرده اند، اما برای کاربردهای صنعتی و ساختمان سازی یک پدیده جدید است. برخی شرکت ها با انجام جوشکاری های در حد گسترده از گرمایش القایی برای پیش گرمایی قبل از جوشکاری و تنش کاهی بعد از جوشکاری استفاده می کنند.

گرمایش القایی: چگونه کار می کند.

سیستم های گرمایش القایی از گرمایش بدون برخورد ( بدون تماس) استفاده می کنند. آنها به صورت الکترومغناطیسی گرما را القا می کنند که بیشتر با استفاده از المان
 ( عنصر حرارتی) در تماس با یک قسمت برای هدایت گرما صورت می گیرد، و همچنین از گرمایش مقاومتی استفاده می کنند. برای گرمایش القایی بیشتر شبیه دستگاه میکروویو عمل می کند یعنی دستگاه سرد می ماند در حالیکه غذا از دورن می پزد. در یک نمونه صنعتی از گرمایش القایی، گرما در بخشی از آن با قرار دادن آن در میدان مغناطیسی با فرکانس بالا ایجاد می شود. میدان مغناطیسی جریان های فوکو را داخل آن ایجاد می کند، مولکول های آن قسمت را تحریک کرده و گرما تولید می شود. چون گرمسازی اندکی زیر سطح فلزی ایجاد می شود، هیچ گرمایی هدر نمی رود. شباهت گرمایش القایی به گرمایش مقاومتی این است که هدایت و رسانایی برای گرم کردن از طریق آن بخش یا قسمت لازم است. تنها مقاومت در این است که منبع گرما و دماهای ابزار با هم تفاوت دارند. فرایند القا درون این بخش گرما تولید می کند و فرآیند مقاومتر روی سطح بخش را گرم می کند. عمق گرمایش به فرکانس بستگی دارد. فرکانس بالا ( مثلا 50KHZ) نزدیک سطح را گرم می کند در حالیکه فرکانس پائین ( مثلا 60HZ عمیق تر در آن بخش نفوذ کرده و منبع گرمایشی را تا عمق 3 قرار می دهد که باعث گرم کردن بخش های ضخیم تر می شود. بوبین القا زیاد گرم نمی شود، زیرا کنداکتور (رسانا) برای جریان ایجاد شده بزرگ است. به عبارت دیگر، بوبین نیازی ندارد تا زیاد گرم شود و قطعه کار را گرم کند.

• اجزا سیستم گرمایش القایی:

سیستم های گرمایش القایی می توانند سرد شده با هوا یا مایع باشند که این امر به نیازهای کاربردی بستگی دارد. جزء اصلی و مشترک در هر دو سیستم، بوبین القا است که برای تولید گرما در آن قسمت استفاده می شود.

سیستم سرد شده با هوا، این سیستم شامل منبع انرژی ( قدرت) (5KW یا25KW)، روکش (عایق) القایی و کابل های همراه می باشد. روکش القایی شامل بوبین القایی است که عایق کاری شده و در یک جلد Kevlar قابل تعویض و با دمای بالا دوخته شده است. این نوع سیستم القایی می تواند شامل یک کنترل کننده برای کنترل و مشاهده و کنترل دما بصورت اتوماتیک باشد. سیستمی که به کنترل کننده مجهز نشده، باید دارای اندیکاتور، دما باشد. سیستم همچنین می تواند شامل کلید کنترل از راه دور خاموش – روشن باشد. از سیستم های خنک شده با هوا می توان برای مواردی با دمای 400 استفاده کرد، که این امر باعث تعیین آن به عنوان فقط یک سیستم پیش گرمایی می شود.

سیستم سرد شده با مایع، چون مایع بهتر از هوا سرد می شود، این نوع سیستم گرمایش القایی برای مواردی که به دماهای بالاتر نیاز دارند، مناسب است مانند پیش گرمایی با دمای بالا و تنش کاهی. تفاوت های اصلی این سیستم به سیستم سرد شد. با هوا این است که در این سیستم آب سردتری افزوده می شود و از شیلنگ سرده شد. با مایع قابل انعطافی استفاده می شود که بوبین القایی در ان قرار دارد در سیستم های سرد شده با مایع همچنین معمولا از یک کنترل کننده دما و ثبت کننده دمای توکار (سوار شده روی دستگاه) استفاده می شود. که در کاربردهای تنش کاهی اجزا مهمی هستند. شیوه تنش کاهی به مرحله ای تا 600 الی 800 نیاز دارد که به دنبال آن افزایش دمایی تا تقریبا 1250 داریم، بعد از مدتی توقف، تا دمای 600 الی 800 درجه و با کنترل سرد می شود. ثبت کننده دما داده ها را روی پروفیل دمای واقعی بخش و براساس ورودی ترموکوپل جمع آوری می کند، که نیاز تضمین کیفیت برای کاربردهای تنش کاهی است. نوع کار و کد قابل اجرا شیوه و روش واقعی را تعیین می کنند.

فواید گرمایش القایی:

گرمایش القایی فواید بی شماری دارد که شامل یکسانی گرمایی خوب و کیفیت گرمایی خوب، کاهش زمان دور، و مواد مصرف شدنی بادوام می باشد. گرمایش القایی همچنین ایمن، قابل اعتماد، آسان برای استفاده دارای قدرت و توان موثر و همه کاره و متنوع است.

• یکسانی و کیفیت: گرمایش القایی به جابه جایی کویل یا فاصله گذاری حساس نیست. معمولا، کویل ها را باید جنبه های گرمایش القایی که آن را برای شکل های پیچیده جذاب و جالب می سازد، توانایی آن برای تنظیم کویل ها در طول فرآیند گرمایشی برای منطبق کردن قسمت های بی مانند و انباره حرارتی می باشد. اپراتور می تواند فرایند را شروع کرده اثرات فرایند گرمایشی را در زمان واقعی تعیین کند و وضعیت سیم پیچی را برای تغییر نتیجه اصلاح کند. کابل های القایی را می توان بدون منتظر ماندن برای سرد شدن هوا در پایان سیکل حرکت داد.

ممکن است هنگام انتقال از فایل ورد به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است

متن کامل را می توانید در ادامه دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن برای نمونه در این صفحه درج شده است ولی در فایل دانلودی متن کامل همراه با تمام ضمائم (پیوست ها) با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند موجود است

پروژه مکانیک – خوردگی بین دانه ای و خوردگی توام با تنش در فولادهای زنگ نزن آستنیتی

اختصاصی از یارا فایل پروژه مکانیک – خوردگی بین دانه ای و خوردگی توام با تنش در فولادهای زنگ نزن آستنیتی دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

** دانلود متن کامل پایان نامه با فرمت ورد  word در 76 صفحه **

پروژه رشته مهندسی مکانیک – خوردگی بین دانه ای و خوردگی توام با تنش در فولادهای زنگ نزن آستنیتی

عنوان پروژه:

بررسی دو نوع خوردگی، خوردگی بین دانه ای و خوردگی توام با تنش در فولادهای زنگ نزن آستنیتی

چکیده

این تحفیق در دو بخش ، بخش اول به بررسی خوردگی بین دانه ای¹ و دیگری به خوردگی توام با تنش² در فولادهای زنگ نزن پرداخته شده است .اینکه پدیده حساس شدن چیست و چه عواملی سبب حساس شدن فولاد می شوند مورد بررسی قرار گرفته است . همچنین به برخی از راههای عمومی پیشگیری از مستعد شدن فولادها برای خوردگی بین دانه ای اشاره شده است. در مورد خوردگی تنشی هم فاکتورهای اثر گذار در این پدیده آورده شده است . در پایان هربخش تحقیقات انجام گرفته در آن زمینه مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج آنها جمع بندی[1] شده است.

مقدمه

فولادهای زنگ‌نزن اوستنیتی به علت دارا بودن خواص مکانیکی مناسب و مقاومت عالی به خوردگی، کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف دارند. اگر چه حالت کارشده (Wrought) این فولادها، مقاوم به خوردگی است، اما حالت جوشکاری شده آن ممکن است مقاوم به خوردگی نباشد. سیکل حرارتی ناشی از جوشکاری و یا عملیات حرارتی تنش‌زدایی که بر فولاد اعمال می‌شود، ممکن است باعث رسوب فاز کاربید کروم در مرز دانه‌های فولاد، در منطقه متأثر از جوش بشود. نتیجه این فرایند، کاهش غلظت عنصر کروم در مناطق چسبیده به رسوبها است که ممکن است این اختلاف غلظت در ترکیب شیمیایی، باعث از دست رفتن مقاومت فولاد به خوردگی بشود و فولاد به نوعی خوردگی به نام "خوردگی بین دانه‌ای" حساس بشود. اگر فولاد تحت این شرایط، در محیط سرویس قرار بگیرد، مناطق حساس شده، خورده می‌شوند و در نهایت، قطعه دچار شکست ناشی از خوردگی خواهد شد.

طبق آمارهای موجود، سهم عمده‌ای از شکست قطعات در صنایع، شکست ناشی از خوردگی می‌باشد که قسمتی از آن نیز به خوردگی بین دانه‌ای مربوط می‌شود. در نتیجه، با توجه به اهمیت موضوع، هنگام انتخاب فولاد، باید از مقاومت به خوردگی بین دانه‌ای فولاد مورد نظر، بعد از اتمام پروسه‌های ساخت، اطمینان حاصل نمود.

خوردگی بین دانه‌ای، اولین بار حدود 75 سال پیش شناخته شد. از آن موقع به بعد، تحقیقات فراوانی به منظور شناخت بهتر این پدیده و روشهای جلوگیری از آن صورت گرفت. در طول این مدت، در عملیات تولید فولاد و روشهای جوشکاری آن، تغییرات قابل ملاحظه‌ای اتفاق افتاده است. با این همه، کماکان این سئوال مطرح است که هم اکنون نیز در استفاده از این فولادها، با پدیده خوردگی بین دانه‌ای روبرو می‌شویم یا خیر؟

نتیجه تحقیقات فراوان انجام شده در سالیان گذشته و یافته‌های محققان در زمینه مقابله با این پدیده در این گزارش آورده شده است. شرایط ترکیب شیمیایی، روشهای جوشکاری، عملیات حرارتی و شرایط محیطی که تحت آن خوردگی بین دانه‌ای می‌تواند اتفاق بیفتد، مشخص شده و روشهای جوشکاری برای حداقل کردن این پدیده، معرفی شده است.  

قسمتی از این گزارش به پدیده Knife Line Attack و مکانیزم تشکیل و روش‌های جلوگیری از آن اختصاص دارد. Knife Line Attack  نیز نوعی خوردگی موضعی است که مکانیزم آن با مکانیزم خوردگی بین دانه‌ای تفاوت دارد و در فولادهای تثبیت شده اتفاق می‌‌افتد، ولی به علت شباهت به خوردگی بین دانه‌ای، در بعضی مراجع، نوعی از خوردگی بین دانه‌ای در نظر گرفته می‌شود.

 1-1-    تعریف خوردگی

 به تغییراتی که در نتیجة واکنش‌های شیمیایی یا الکتروشیمیایی مواد با محیط اطراف آنها ایجاد شده و باعث تخریب تدریجی قطعات می‌شود، خوردگی گفته می‌شود. خوردگی، یک واکنش نامطلوب است که سبب جدا شدن تدریجی اتمها از سطح قطعات و تخریب آنها می‌شود که در نهایت باعث شکست قطعه شده و خساراتی را بوجود می‌آورد ]1[.

سرعت فعل و انفعالات خوردگی به عواملی مانند درجه حرارت و غلظت محیط اثرکننده بستگی دارد. البته عوامل دیگری نیز مانند تنش مکانیکی (Stress) و فرسایش (Erosion) می‌تواند به خوردگی کمک کند ]1[.

پدیده خوردگی، در اغلب فلزات و آلیاژهای آنها ظاهر می‌شود زیرا اغلب فلزات و آلیاژها تمایل به ایجاد ترکیباتی با اتمها یا مولکولهایی از محیط اطراف خود که تحت شرایط موجود از لحاظ ترمودینامیکی پایدار است، دارند. فقط تعداد کمی از فلزات مانند طلا یا پلاتین، تحت شرایط معمولی پایدار هستند و تمایلی به ایجاد واکنش با محیط اطراف ندارند ]1[.

در ادامه این فصل به تشریح برخی از خوردگی‌های مرسوم پرداخته می‌شود.

 1-2-   خوردگی الکتروشیمیایی

 متداولترین نوع خوردگی، خوردگی الکتروشیمیایی است. این نوع خوردگی غالباً در محیط آبی که شامل یونهای نمک محلول است رخ می‌دهد. بنابراین آب حاوی یونها، از مایعات الکترولیتی محسوب می‌شود که محیط مناسبی برای انجام بیشترین واکنشهای خوردگی است. برای درک بهتر خوردگی الکتروشیمیایی، در ذیل، به تشریح واکنشهای الکتروشیمیایی پرداخته می‌شود ]1[.

موقعی که قطعة فلزی، در مایع الکترولیتی (مانند HCl) قرار گیرد، اتمهای فلز در اسید حل می‌شوند یا به عبارتی، توسط اسید خورده می‌شوند. بدین صورت اتمهای فلز طبق واکنش ، به صورت یون، از فلز جدا می‌شوند و داخل الکترولیت قرار می‌گیرند. به این ترتیب مدار الکتریکی در سیستم (بین فلز و الکترولیت) برقرار می‌شود. مطابق شکل 1-1 این سیستم دارای 4 جزء است:

• آند: الکترونها را به مدار داده و یونهای فلزی از آن جدا می‌شوند و آند زنگ می‌زند.
• کاتد: الکترونها را می‌گیرد.
• اتصال الکتریکی: به منظور جریان الکترونها از آند به سمت کاتد و ادامه واکنش بین آند و کاتد برقرار می‌شود.

الکترولیت مایع: که باید با آند و کاتد در تماس باشد. الکترولیت هادی بوده و مدارالکتریکی را کامل می‌کند. الکترولیت‌ها، وسیلة حرکت یونهای فلزی را از سطح آند به سمت کاتد تأمین می‌کنند

دانلود پایان نامه اثر بسیار مهم دما بر تنش آستانه ای

اختصاصی از یارا فایل دانلود پایان نامه اثر بسیار مهم دما بر تنش آستانه ای دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

دانلود متن کامل پایان نامه اثر بسیار مهم دما برتنش آستانه ای با فرمت ورد  word

چکیده :

بررسی ماهیت تنش آستانه ای،روش های اندازه گیری تئوری وعملی ،عوامل موثر وچگونگی محاسبه تنش آستانه ای از جمله مسایل مهمی است که کمتردرمقالات به آن اشاره شده است.هرچند مقالات ومنابع مرتبط با تنش آستانه ای بسیارمحدود است لیک در این پروژه سعی گردیده تا حدودی با این مبحث آشنا شویم .

آنچه در مورد تنش آستانه ای به نظر می رسد این مطلب است که با خزش ارتباطی نزدیک داشته ومی توان با استفاده از نمودارهای خزش آن را تحلیل کرد.

در واقع می توان گفت تنش آستانه ای به دلیل اندر کنش نابجایی ها با ذرات واثر متقابل آنها برهم ایجاد می شود.به بیان دیگر عدم تقارن نیروی صعود ناشی از عدم تقارن شبکه علت اصلی پیدایش تنش آستانه ای است. این تنش را می توان با استفاده از روش برونیابی برروی نمودار تنش – کرنش ویا باروابط موجود بدست آورد. از جمله پارامترهای موثر بر آن دما می باشد که با افزایش آن تنش آستانه ای بشدت افت می کند.

کلمات کلیدی :خزش ،تنش آستانه ای ،نرخ کرنش ،برون یابی

پایان نامه بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا

اختصاصی از یارا فایل پایان نامه بررسی اثرات تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد بر صفات زراعی و شاخص‌های رشد ارقام بهاره کلزا دانلود با لینک مستقیم و پرسرعت .

فرمت:word(قابل ویرایش)

تعداد صفحات:145

پایان نامه کارشناسی ارشد مهندسی کشاورزی- زراعت

فهرست مطالب:

1. چکیده
2. مقدمه
3. فصل اول : کلیات
4. تاریخچه
5. کلیاتی درباره کلزا
6. اهمیت وجایگاه کلزا در ایران
7. ترکیب شیمیایی دانه کلزا
8. خصوصیات گیاه شناسی
9. مراحل فنولوژی
10. اکولوژی کلزا
11. کاشت
12. داشت
13. برداشت
14. انبار کردن
15. فصل دوم : بررسی منابع
16. تنش
17. تنش خشکی یا تنش آبی
18. مکانیزم‌ های مقاومت به خشکی
19. تنظیم اسمزی
20. تأثیر تنش خشکی بر رشد برگ
21. تأثیر تنش خشکی بر رشد ساقه و برگ
22. عکس العمل کلزا در برابر تنش خشکی و رژیم های رطوبتی
23. تأثیر تنش خشکی بر عملکرد دانه
24. تأثیر تنش خشکی بر اجزای عملکرد
25. تأثیر تنش خشکی بر صفات کیفی
26. تجزیه و تحلیل رشد
27. فصل سوم : مواد و روش ها 
28. مشخصات محل اجرای آزمایش
29. مشخصات آزمایش
30. عملیات زراعی
31. برآورد شاخص های رشد
32. اندازه گیری صفات کمی
33. اندازه گیری صفات کیفی مورد مطالعه
34. تعیین مراحل فنولوژیکی
35. فصل چهارم : نتایج و بحث
36. تأثیر تنش خشکی بر ویژگی های مورفولوژیکی، ساختاری و زراعی
37. تأثیر تنش خشکی بر روی صفات کیفی
38. تأثیر تنش خشکی بر روی شاخص‌ های رشد
39. همبستگی ساده صفات مورد مطالعه
40. نتیجه گیری کلی
41. پیشنهادات
42. فهرست منابع

چکیده:

به منظور بررسی اثر تنش خشکی در مراحل انتهایی رشد برصفات زراعی و شاخص های رشد ارقام بهاره کلزا (Brassica napus L.) آزمایشی به صورت کرت‌های یک بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال ۸۳-۱۳۸۲ در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج اجرا شد. در این آزمایش، آبیاری به عنوان عامل اصلی در دو سطح شامل آبیاری معمول یا آبیاری پس از ۶۰ میلی‌متر تبخیر از تشتک کلاس A ( شاهد) و تنش خشکی (قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد) و ارقام بهاره کلزا به عنوان عامل فرعی در ده سطح شامل ارقام Comet, Goliath ، Sw Hot Shot, Eagle, Sw 5001،۱۹-H،Hyola 401، Hyola 420 ، Option 500 و Quantum بودند. در این تحقیق از کلیه مراحل فنولوژیکی گیاه یادداشت برداری به عمل آمد. همچنین صفاتی نظیر: ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، قطر ساقه ، طول خورجین ساقه اصلی، شاخه فرعی، طول خورجین، تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه فرعی ، تعداد خورجین در بوته ، تعداد دانه در خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و درصد روغن دانه و عملکرد روغن دانه، اندازه گیری شدند.نتایج حاصل نشان داد که اثر سطوح مختلف آبیاری بر صفات تعداد شاخه فرعی دربوته، قطر ساقه، طول خورجین شاخه فرعی، تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد خورجین در بوته، تعداد دانه در خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد روغن دانه معنی دار گردید. همچنین اثر رقم بر صفاتی نظیر ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته، طول خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، طول خورجین، تعداد خورجین در ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین ساقه اصلی و شاخه فرعی، تعداد دانه در خورجین، وزن هزار دانه و عملکرد دانه معنی دار شد. اثرات متقابل آبیاری و رقم نیز بر صفات ارتفاع بوته وعملکرد بیولوژیک معنی دار گردید. تعداد خورجین در بوته در شرایط تنش خشکی درکلیه ارقام کاهش یافت( البته غیرمعنی دار). بیشترین تعداد دانه در خورجین در شرایط آبیاری معمول به رقم Quantum (7/18 عدد) و در شرایط تنش خشکی به رقم Option 500 (1/12عدد) اختصاص یافت. بیشترین وزن هزار دانه در شرایط آبیاری معمول و تنش خشکی به ترتیب با میانگین ۵۲/۴ و ۴۹/۴ گرم مربوط به رقم Hyola 401 و کمترین آن با میانگین ۴۴/۳ گرم مربوط به Comet بود. ارقام Option 500،۱۹-H،Eagle و Comet به ترتیب با میانگین ۴۷۲۵،۴۵۶۷،۴۴۶۷ و ۴۴۱۹ کیلوگرم در هکتار، بیشترین عملکرد دانه را در شرایط آبیاری معمول دارا بودند. همچنین ارقام ۱۹-H, Option 500, Hyola 420 , Sw 5001 , Eagle به ترتیب با میانگین ۳۸۸۹ ، ۳۸۶۳،۳۸۳۱،۳۷۳۱ ،۳۷۰۸ کیلوگرم در هکتار، ارقام برتر در شرایط کم آبی ( قطع آبیاری از مرحله خورجین دهی به بعد) بودند که از لحاظ عملکرد روغن دانه نیز جزء ارقام برتر بوده‌اند. بیشترین میزان عملکرد بیولوژیک در شرایط آبیاری معمول با میانگین ۱۹۳۹۰ کیلوگرم در هکتار به رقم Eagle و در شرایط تنش خشکی با میانگین ۱۱۴۲۰ کیلوگرم در هکتار به رقم Hyola 401 تعلق داشت. شاخص برداشت بالاتر رقم Option 500 (295/0) در شرایط آبیاری معمول و همچنین شاخص برداشت بالاتر رقم Hyola 401 (274/0)‌در شرایط تنش خشکی نسبت به سایر ارقام مورد بررسی، بیان گر این است که این ارقام، درصد بیشتری از مواد فتوسنتزی را در شرایط مختلف رطوبتی به دانه ها اختصاص داده اند. همبستگی ساده صفات مورد آزمون نشان داد که عملکرد دانه با شاخص برداشت، عملکرد روغن دانه، درصدروغن دانه، تعداد خورجین در بوته، تعداد خورجین در شاخه فرعی، طول خورجین شاخه فرعی، قطر ساقه و تعداد شاخه فرعی در بوته همبستگی مثبت بسیار معنی دار و با طول خورجین بوته، همبستگی مثبت معنی دار نشان داد. در بررسی شاخص های رشد مشخص گردید که تنش خشکی سبب کاهش وزن خشک کل گیاه (TDW)، وزن خشک برگ (LDW) و شاخص سطح برگ (LAT) گردید. البته در شرایط تنش خشکی، بالاترین وزن خشک کل گیاه با میانگین۸/۲۴۷۷ گرم بر متر مربع مربوط به رقمHyola 420، بالاترین وزن خشک برگ با میانگین۷/۳۳۰ گرم بر مترمربع مربوط به رقمOption 500 و بالاترین شاخص سطح برگ با میانگین ۶۴/۵ مربوط به رقم Sw 5001 بود. بر پایه نتایج حاصله می توان این گونه استنباط نمود که ارقام ۱۹-H , Option 500,Eagle نسبت به سایر ارقام مورد بررسی، سازگاری بهتری با تنش خشکی داشتند و توانستند هم در شرایط آبیاری معمول و هم در شرایط تنش خشکی عملکرد بالاتری را تولید نمایند. بنابراین این سه رقم قابل توصیه از دیدگاه زراعت در شرایط تنش کم آبی ( دو بار آبیاری کمتر نسبت به شرایط معمول ) می باشند.

۲-۱- تنش

تنش معمولاً به عنوان یک عامل خارجی که اثرات سوء بر گیاه به جا می‌گذارد، تعریف می‌شود. در بیشتر موارد، تنش در ارتباط با رشد( تجمع بیوماس) یا فرایندهای اولیه اسیمیلاسیون ( جذب  و مواد معدنی)، مرتبط با رشد کلی گیاه اندازه‌گیری میِ‌شود. چون تنش به تنهایی برحسب عکس‌العمل‌های گیاه تعریف می‌شود، بعضی مواقع فشار[۱] نامیده می‌شود که با اصطلاحات مهندسی مطابقت دارد. گیاهان تحت شرایط طبیعی وزراعی، به طور پیوسته در معرض تنش هستند، اثر عوامل محیطی ممکن است روزها تا هفته‌ها (مانند رطوبت خاک) یا حتی ماه‌ها (مانند مواد معدنی) به طول بیانجامد(کافی وهمکاران‏، ۱۳۷۹الف). تنش در نتیجه ورود غیرعادی فرآیندهای فیزیولوژیک که از تأثیر یک یا ترکیبی از عوامل زیستی و محیطی حاصل می‌شود، به وجود می‌آید (حکمت شعار،۱۳۷۲). هر عامل محیطی که باعث شود گیاه، رفتار مطلوب فیزیولوژیکی نداشته باشد تنش نامیده می‌شود(Jones,1993). از آنجا که تنش باعث کاهش رشد و عملکرد می‌شود، تنش را می‌توان چنین تعریف نمود، شرایطی که سبب کاهش عملکرد از حداکثر مورد نظر شود یا به عبارتی به هر عاملی که باعث شود گیاه به اندازة پتانسیل ژنتیکی خود رشد نکند اطلاق می‌گردد (Levitt,1980). تنش بلافاصله بعد از بروز، اثر خود را ایجاد نمی‌کند، زیرا گیاهان مکانیزم‌های حفاظتی را برای تأخیر یا متوقف کردن اختلالات شیمیایی و ترمودینامیکی داخل سلول به کار می‌برند
(حکمت شعار،۱۳۷۲).

۲-۲- تنش خشکی[۲] یا تنش آبی[۳]

تنش خشکی هنگامی روی می‌دهد که آب موجود در خاک کاهش یافته و شرایط جوی به دفع آب از طریق تعریق و تبخیر کمک‌ کند. در صورتی که تنش طولانی باشد ممکن است گیاه در اثر خشک شدن از بین برود مگر این‌که دارای مکانیسم‌های مقاومت باشد (حکمت‌شعار،۱۳۷۲). بروز خشکی یک اصطلاح هواشناسی است و معمولاً به صورت یک دوره بدون بارندگی کافی تعریف می‌شود. از این رو، فقدان بارندگی، تنش آبی را ایجاد می‌کند و اصطلاح تنش خشکی به صورت تنش آبی به علت فقدان باران تعریف می‌شود. لذا تنش خشکی فقط به صورت کمبود آب ونه به وفور آب نسبت داده می‌شود. با این وجود، دو اصطلاح تنش آبی و تنش خشکی اغلب به صورت مترادف با هم استفاده می‌شوند(Levitt,1980). تنش‌های محیطی دارای دو مقولة ملایم و شدید می‌‌باشد. بازدارندگی ناشی از تنش ملایم برگشت‌پذیر و بازدارندگی‌های ناشی از تنش شدید غیرقابل برگشت هستند . بنابراین، شرایط محیطی فقط زمانی برای گیاه مطلوب تلقی می‌شوند که موجب بروز تنش نشوند. این در حالی است که گیاهان در شرایط طبیعی، تحت تأثیر یک یا تعداد بیشتری از عوامل تنش‌زا قرار می‌گیرند. از لحاظ انواع تنش نیز به نظر می‌رسد که تنش‌هایی که بیشتر در کاهش عملکرد محصول دخالت دارند از نوع تنش‌های ملایم هستند. بدیهی است این امر در مورد تنش خشکی نیز صادق است(Levitt,1983). خشکی کشاورزی[۴] بیانگر وضعیتی است که در آن، میزان بارندگی و رطوبت خاک برای تأمین نیاز آبی گیاه جهت رشد و رسیدن بهینه ناکافی می‌باشد. این نوع خشکی، بسیار قابل ملاحظه‌ و در مناطقی که گونه‌های براسیکا عمدتاً‌ به صورت دیم کشت می‌شوند از اهمیت بیشتری برخوردار است ( احمدی و جاوید فر، ۱۳۷۹). تنش خشکی به منزلة کمبود آب در گیاه بوده و هنگامی ایجاد می‌گردد که میزان تعرق از میزان جذب آب بیشتر گردد (Bray,1997). تنش آب یا کمبود آب در گیاه به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن سلولها از آماس خارج شده باشند. به عبارت دیگر، تنش آبی هنگامی بوجود می‌آید که سرعت تعرق بیشتر از سرعت جذب آب باشد(Kramer,1983). از نظر زراعی، تنش آبی وضعیتی است که آب از نظر مقدار و توزیع به مقدار کافی در اختیار گیاه قرار نمی‌گیرد تا گیاه، بتواند عملکرد بالقوة خود را تولید نماید (Sina,1988). تنش خشکی کمبود آب قابل استفاده گیاه در خاک است که باعث ایجاد تنش‌های درونی در گیاه شده و نهایتاً رشد آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند(Hsiao and Acevedo,1974) .

2-3- مکانیزم‌های مقاومت به خشکی

براساس تعریف مقاومت به خشکی، توانایی بقای یک گیاه در برابر خشکی بلندمدت بوده (Levitt,1980) و در گیاه معمولاً به سه روش اعمال می‌شود:

۱- گریز از خشکی[۵]

۲- اجتناب از خشکی[۶]

۳- تحمل به خشکی[۷] یا حفظ ذخیره آب (حیدری شریف‌آباد،۱۳۷۹؛ مجیدی هروان،۱۳۸۱؛ Levitt,1980). گیاهی که توانایی کسب آب بیشتر یا راندمان مصرف آب زیادتری دارد، مقاومت بیشتری به تنش خشکی خواهد داشت( کافی و همکاران،۱۳۷۹ الف). مقاومت به خشکی در قالب توانایی یک رقم در تولید اقتصادی بیشتر( و یا حفظ حیات بهتر) در مقایسه با سایر ارقام و در شرایطی تعریف می‌شود که این ارقام در معرض خشکی خاک یا اتمسفر قرار می‌گیرند( کافی و همکاران، ۱۳۸۲).

گریز از خشکی، خود شامل دو فرآیند انعطاف پذیری و زودرسی می‌باشد. بدین ترتیب، دورة رشد کوتاه مدت در مناطق با احتمال وقوع خشکی زودهنگام یک حسن به حساب می‌آید که موجب کاهش مصرف آب بر اثر تقلیل سطح برگ می‌شود(Arrandeau ,1989).

مکانیزم فرار یا گریز از خشکی توسط گیاهانی اتخاذ می‌شود که چرخه زندگی آنها در طول فصل مرطوب، قبل از شروع تنش خشکی کامل می‌شود. این گیاهان در حقیقت اجتناب کننده از خشکی هستند
(کافی‌و همکاران، ۱۳۷۹ الف).

گیاهان با استفاده از ریشه‌های عمیق و توسعه‌یافته، ساختمان و سطح مناسب سایه انداز، تغییر زاویه و حرکت برگ، کوتیکول ضخیم، تنظیم سطح برگ و بستن روزنه در ساعات گرم و خشک وتنظیم فشار اسمزی می‌توانند از تنش خشکی جلوگیری نمایند. توانایی یک گیاه برای تحمل دوره‌های بدون بارندگی از طریق بالا نگه‌داشتن میزان آب موجود در خود را اجتناب از خشکی می‌گویند (Levitt,1980). توانایی یک گیاه به زنده ماندن در دوره های بدون بارندگی و تحمل کمبود آب در بافت‌ها را تحمل به خشکی گویند که به طور معمول با تنظیم اسمزی در ارتباط می‌باشد.

تحمل به خشکی از مهمترین سازوکارهای گیاه برای مقابله با تنش خشکی است.
(Moustafa et al,1996). تحمل به فقدان آب به مفهوم بروز حداقل کاهش در کلیه فرآیندهای زندگی گیاه نسبت به زمانی است که گیاه به اندازه کافی آب در اختیار دارد(Levitt,1980). مکانیزم مقاومت به خشکی در گیاهان در جدول (۲-۱) نشان داده شده است.

جدول (۲-۱) – مکانیزم مقاومت به خشکی در گیاهان.

فرار از خشکی ( اجتناب)

۱- توسعه سریع مراحل فیزیولوژیکی      ۲- شکل‌پذیری از نظر مراحل نمو

تحمل به خشکی با حفظ مقدار زیاد آب (بردباری)

۱- کاهش تلفات آب                                           ۲- حفظ جذب آب

۱-۱- افزایش مقاومت روزنه ای و کوتیکولی برگ                   ۲-۱- افزایش عمق و تراکم ریشه

۱-۲- کاهش جذب تشعشع                                   ۲-۲- افزایش هدایت هیدرولیکی

۱-۳- کاهش سطح برگ

تحمل به خشکی با شرایط عدم حفظ آب ( سازگاری)

۱- حفظ آماس                                        ۲- تحمل آب کشیدگی

۱-۱- تنظیم اسمزی                                   ۲-۱- تحمل پروتوپلاسمی

۱-۲- افزایش قابلیت ارتجاع                         ۲-۲- خصوصیات دیواره سلولی

۱-۳- کاهش اندازه سلول

ماخذ : (Aspinall  and  Paleng , 1981).

تحمل گونه B.napus به خشکی ناشی از خصوصیات مختلفی از جمله نسبت ریشه به تاج بالاتر و توزیع یبشتر ماده خشک به دانه ها ( به جای شاخه ها و دیوارة خورجین ، در بعد از گرده افشانی) می‌باشد(Richards,1978). همچنین تحمل بیشتر گونه B.napus به تنش آب به دلیل پتانسیل اسمزی بالا، دمای برگ پائین، و جذب بیشتر CO2 در شرایط تنش آب توسط این گونه می‌باشد. تولید ریشه‌های کوتاه وغده دار تحت شرایط خشکی یک مکانیزم سازگاری گونه B.napus به شمار می‌رود
(Potfer et al ,1988). همچون تحمل نسبت به خشکی، راندمان مصرف آب نیز یک شاخص کلیدی از قابلیت تولید گیاه تحت شرایط محدودیت آب به حساب می‌آید. این شاخص به صورت مقدار ماده خشک تولید شده ( کل یا دانه ) به ازای واحد آب مصرف شده ( شامل تعرق و تبخیر از سطح خاک) اندازه گیری می‌شود(Oram and kirk,1992). بنابراین برای حصول حداکثر موفقیت تولید در محیطی که شرایط آن، غیر – قابل پیش‌بینی است. یک گیاه باید قادر به عکس العمل سریع به شرایط تنش و عدم تنش باشد
( عزیزی و همکاران، ۱۳۷۸).

۲-۴- تنظیم اسمزی[۸]

تنظیم اسمزی یکی از ساز وکارهای مهم در گیاهان عالی می‌باشد که در شرایط خشکی به گیاه این توانایی را می‌دهد که از دست دادن آماس و از دست دادن آب را به تأخیر اندازد و یا اجتناب کند(Morgan,1984). تنظیم اسمزی یک مکانیسم فیزیولوژیکی برای تحمل به خشکی است. تنظیم اسمزی با ذخیره املاح محلول از جمله قندها، اسیدهای آلی و یون‌ها (به‌خصوص یون)‌توسط سلول‌ها، فرآیندی است که می‌تواند بدون اینکه پتانسیل فشار را کاهش دهد، پتانسیل آب سلول را کاهش‌ دهد (کافی و همکاران، ۱۳۷۹ الف).

تنظیم اسمزی معیاری برای تعیین واکنش به خشکی است که اختلافات بین ژنوتیپها را بهتر از معیارهای هدایت برگ، پتانسیل اسمزی وغیره نشان می‌دهد. تنظیم اسمزی در یک لاین B.carinata بسیار موثر‌تر از گونه B.napus صورت می‌گیرد. این امر موجب می‌شود تعرق برگ‌ها ادامه پیدا کند و خنک‌تر بمانند. عملکرد این گونه تقریباً دو برابر گونه B.napus بوده است (Kumar et al,1984). تنظیم اسمزی در گونه های براسیکا همسبتگی مثبتی با عملکرد دانه دارد (Kumer et al,1987). به عنوان مثال، لاین های هندی B.juncea و B.carinata از بالاترین تنظیم اسمزی و عملکرد برخوردار بوده‌اند. به نظر می‌رسد در گیاهان با تنظیم اسمزی بالاتر، افزایش تحمل به پسابیدگی[۹]برگ‌ها اجازه می‌دهد تا در شرایط تنش باقی بمانند و بتوانند پس از برطرف شدن تنش به رشد خود ادامه دهند(Kumar and Elston,1993). به طور کلی تنظیم فشار اسمزی می‌تواند یک نفش اصلی در مقاومت به خشکی در ژنوتیپ‌ها به شرح ذیل ایفا نماید:

۱- نگهداری آماس در نوسان‌های میزان پتانسیل آب خاک.

۲- نگهداری هدایت روزنه‌ای و بنابراین، انجام فتوسنتز.

۳- حفظ رشد.

۴- افزایش تحمل به از دست دادن آب.

۵- افزایش جذب آب از خاک ( حیدری شریف آباد ، ۱۳۸۳)