آمونیاک مهم ترین ترکیب هیدروژنهٔ ازت است و در طبیعت از تجزیهٔ مواد آلی ازت دار بدست می‌آید.
آمونیاک گازی است بی رنگ، با مزهٔ فوق العاده تند و زننده که اشک‌آور و خفه کننده است. گاز آمونیاک از هوا
سبک تر بوده و به سهولت به مایع تبدیل میشود. آمونیاک درآب بسیار محلول بوده و در منفی ۷/۷۷ درجهٔ
سانتیگراد منجمد و در منفی ۵/۳۳ درجهٔ سانتیگراد به جوش در می‌آید. وزن مخصوص محلول اشباع آمونیاک ۸۸/۰
گرم بر سانتیمتر مکعب است. گاز آمونیاک قابل افروزش و حدود اشتعالش ۱۶-۲۵ درصد حجمی گاز آمونیاک در
هوا است. حضور مواد نفتی و دیگر مواد افروختنی خطر آتشگیری را افزایش می‌دهد. مجاورت و تماس آمونیاک با
نقره و جیوه تولید " فولمینات نقره و جیوه " می‌کند که موادی شدیداً قابل انفجار هستند. گاز آمونیاک در اثر گرمای
از ۴۰۰ درجه به بالا تجزیه شده و تولید هیدروژن می‌کند. آمونیاک سبب تحریکات دستگاه تنفسی، پوست و چشم
شده و با آسیب رساندن به شش‌ها در اثر مواجهه با حجم زیاد این گاز می‌تواند سبب مرگ شود.
طرز تهیه 1 لیتر محلول آمونیاک 6 نرمال:
فرض کنید که محلول اولیه و غلیظ آمونیاک که برای تهیه محلول 6 نرمال آن استفاده می شود، آمونیاک 25% باشد.
در این حالت عدد نرمالیته را که در اینجا 6 است را در عدد ثابت 75 ضرب کنید که حاصل 450 می شود.
بدین ترتیب 450 میلی لیتر آمونیاک 25% را برداشته و با آب مقطر به حجم برسانید.
نکات مهم:
1 - اگر به مقدار کمتری نیاز دارید تناسب ببندید و حجم مورد نیاز از آمونیاک غلیظ را محاسبه کنید.
2 – بعضا آمونیاک هایی هستند که درصد آمونیاک آنها اینگونه نوشته شده 30-28 % که میتوانید میانگین آن یعنی 29% را در نظر گرفته محلول با نرمالیته مورد نظر را بسازید که در این حالت قطعا بخاطر خلوص بیشتر به مقدار کمتر از 450 میلی لیتر نیاز خواهید داشت:
388=29 ÷ 450×25
پس این بار 388 میلی لیتر بجای 450 برداشته و به حجم 1000 برسانید.
3 – نرمالیته آمونیاک 25% برابر 4/13 و نرمالیته آمونیاک 35% برابر 1/18 است.
واحدهای آمونیاک
خوراک اصلی واحدهای آمونیاک گازهای شیرین (متان) و ازت هوا است. گاز متان پس از اختلاط با بخار و فعل و
انفعال در قسمت ریفرمر اولیه به هیدروژن، منواکسیدکربن (CO) و دی‌اکسیدکربن (CO2) تبدیل می‌گردد. واکنش
ریفرمینگ با تزریق هوا در ریفرمر ثانویه تکمیل شده و همزمان با آن، ازت مورد نیاز برای واکنش آمونیاک‌سازی
نیز از طریق هوا وارد چرخه فرآیند می‌گردد. منواکسیدکربن همراه گاز پروسس در مراحل بعدی به CO2 تبدیل
میشود و مخلوط حاصله، جهت خالص‌سازی، به بخش جذب CO2 هدایت می‌گردد. گاز CO2 محصول فرعی
واحدهای آمونیاک‌سازی است که پس از جداسازی، بعنوان خوراک به واحدهای اوره ارسال می‌گردد.
مخلوط گاز ازت و هیدروژن، اصطلاحاً گاز سنتز نامیده شده که پس از تراکم، تحت شرایط خاص دما و فشار در
مجاورت کاتالیست در راکتور، سنتز به آمونیاک تبدیل می‌گردد.
عمده آمونیاک تولیدی به مصرف تهیه کودهای اوره و دی‌آمونیم فسفات در مجتمع رسیده و آمونیاک مازاد بر احتیاج
جهت فروش به بازارهای بین‌المللی عرضه می‌گردد.
در مجتمع دو واحد آ,ونیاک مشابه یکدیگر هر کدام با ظرفیت تولید 1000 تن وجود دارند و از نظر فرآیندی نسبت به
دیگر واحدهای تولیدکننده، از تکنولوژی پیشرفته و پیچیده‌ای برخوردارند فرآیند تولید هر دو واحد از نوع
HABER-BOSCH بوده و طراحی آنها توسط شرکت KELLOGG انجام شده است. بهینه‌سازی واحدهای
آمونیاک از سال 1374 آغاز شد و عملیات مدرنیزه نمودن این واحدها در سال 1379 به اتمام رسید.
در برنامه توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی، پروژه آمونیاک سوم این مجتمع نیز در دستور کار شرکت قرار
گرفته است.
واحدهای آمونیاک
خوراک اصلی واحدهای آمونیاک گازهای شیرین (متان) و ازت هوا است. گاز متان پس از اختلاط با بخار و فعل و
انفعال در قسمت ریفرمر اولیه به هیدروژن، منواکسیدکربن (CO) و دی‌اکسیدکربن (CO2) تبدیل می‌گردد. واکنش
ریفرمینگ با تزریق هوا در ریفرمر ثانویه تکمیل شده و همزمان با آن، ازت مورد نیاز برای واکنش آمونیاک‌سازی
نیز از طریق هوا وارد چرخه فرآیند می‌گردد. منواکسیدکربن همراه گاز پروسس در مراحل بعدی به CO2 تبدیل
میشود و مخلوط حاصله، جهت خالص‌سازی، به بخش جذب CO2 هدایت می‌گردد. گاز CO2 محصول فرعی
واحدهای آمونیاک‌سازی است که پس از جداسازی، بعنوان خوراک به واحدهای اوره ارسال می‌گردد.
مخلوط گاز ازت و هیدروژن، اصطلاحاً گاز سنتز نامیده شده که پس از تراکم، تحت شرایط خاص دما و فشار در
مجاورت کاتالیست در راکتور، سنتز به آمونیاک تبدیل می‌گردد.
عمده آمونیاک تولیدی به مصرف تهیه کودهای اوره و دی‌آمونیم فسفات در مجتمع رسیده و آمونیاک مازاد بر احتیاج
جهت فروش به بازارهای بین‌المللی عرضه می‌گردد.
در مجتمع دو واحد آ,ونیاک مشابه یکدیگر هر کدام با ظرفیت تولید 1000 تن وجود دارند و از نظر فرآیندی نسبت به
دیگر واحدهای تولیدکننده، از تکنولوژی پیشرفته و پیچیده‌ای برخوردارند فرآیند تولید هر دو واحد از نوع HABER-BOSCH بوده و طراحی آنها توسط شرکت KELLOGG انجام شده است. بهینه‌سازی واحدهای آمونیاک از سال 1374 آغاز شد و عملیات مدرنیزه نمودن این واحدها در سال 1379 به اتمام رسید.
در برنامه توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی، پروژه آمونیاک سوم این مجتمع نیز در دستور کار شرکت قرار
گرفته است.
چگونه بر گاز آمونیاک سالنهای مرغداری غلبه کنیم ؟
گازهای مختلفی در طول دوره پرورش در سالنهای مرغداری یافت می شوند . اکثر آنها در غلظتهای بالاتر از حد
مجاز باعث ایجاد ضایعات و در موارد حاد باعث تلفات می گردند . ولیکن در عمل قسمت اعظم مشکلات مرغداریها
در رابطه با گاز آمونیاک می باشد.
غلظت گاز آمونیاک
بالا رفتن تراکم گاز آمونیاک در سالنهای مرغداری باعث حالت تهوع و سوزش چشم کارگران مرغداری گشته و
طیور را نیز آسیب رسان می نماید . میزان این گاز برحسب قسمت در میلیون [1]ppm) )سنجیده می شود . بطور
معمول میزان ppm15 باعث ناراحتی انسان می شود و حداکثر غلظت مجاز برای مدت 8 ساعت ppm50 تعیین
گردیده است .
و اما در مورد طیور ؛ غلظت زیاد و مداوم گاز آمونیاک باعث کاهش فعالیت دستگاه تنفسی طیور میشود . در مورد
طیور تخمگذار میزان ppm30 برروی تولید تخم مرغ و وضعیت عمومی طیورآسیب رسانی محدودی اعمال می
کند ولی میزان ppm50 صدمات جدی بخصوص برروی رشد ایجاد می نماید .
طیور می توانند غلظتهای بالاتر و تا بعضی مواقع به طور محدود تا حد ppm100 را تحمل نمایند که در این حد
تاولهایی روی سینه بروز کرده و مصرف آب نیز بالا میرود . این گاز در غلظت ppm150 باعث کراتوکنژکتیویت
، تراکئیت و از بین رفتن مژه های نای می شود. از اینرو غلظت آمونیاک در سالن مرغداری نباید از حد ppm25
تجاوز کند .
و اما چگونه بر گاز آمونیاک سالنهای مرغداری غلبه کنیم ؟
از اواسط قرن بیستم تاکنون ترکیبات مختلفی با مکانیسم های اثر متفاوت در رابطه با کنترل گاز آمونیاک در صنعت
مرغداری در دنیا مورد استفاده قرار گرفته اند . از میان این مواد ، فرمالین و عصاره درخت یوکا [2] با استقبال
بیشتری مواجه شد . ولیکن از میان این دو ماده عصاره درخت یوکا بازدهی بیشتر داشت چرا که این ماده دارای
خاصیت پیوند با آمونیاک می باشد که باعث جلوگیری از رها شدن گاز آمونیاک از طریق فضولات طیور می شود.
با گذشت سالها ترکیبات جدیدتری جایگزین موارد فوق شدند . این مواد علاوه برطیف عمل وسیع ، کاملاً بی ضرر
نیز تشخیص داده شده اند . این ترکیبات که هم اکنون به طور گسترده ای در صنعت پیشرفته طیور اکثر کشورها
مورد استفاده قرار می گیرند قادرند از فعالیت آنزیم اوره آز [3] جلوگیری نمایند . از آنجا که منشاء تولید گاز
آمونیاک درسالنهای مرغداری، بستر می باشد ـ که علت آن نیز تخمیر اوره فضولات طیور در بستر است ـ با استفاده
از این ترکیبات تولید گاز مذکور در بستر متوقف می شود .
از جمله این مواد می توان به پاد آمونیاک اشاره کرد .
پاد آمونیاک که نوعی پودر خنثی کننده گاز آمونیاک می باشد محصول تکنولوژی ایالات متحده امریکا در سال 1999
میلادی می باشد .
طرز مصرف این ماده بسیار آسان بوده و به شرح ذیل است :
(1) سیستم بستر : یک روز قبل از جوجه ریزی به صورت یکنواخت درروی بستر پخش شود (برای کل دوره )
(2) سیستم قفس : پس از هر نوبت کودکشی در زیر قفسها ونیز هر دو هفته یکبار برروی کود پخش شود .
میزان مصرف این ماده که به صورت پودر با مش [4] 20 الی 100 تهیه شده است ، 250-200 گرم درمتر مربع
بستر می باشد .
به طور مثال برای محاسبه میزان پاد آمونیاک مصرفی در سالنی که دارای عرض 12 متر و طول 90 متر باشد به
ترتیب زیر عمل می شود : متر مربع 1080=90*12
کیلوگرم 216 = گرم 216000= 200*1080
کیلوگرم 270 = گرم 270000= 250*1080
بنابراین 270-216 کیلوگرم میزان مصرف پادآمونیاک در سالن فوق می باشد .
این ماده در طی دوره پرورش در بستر فعال باقی مانده و باعث جلوگیری از تولید گاز آمونیاک و در نتیجه کاهش
شدید بیماریهای تنفسی می شود . از مزایای دیگر این ماده می توان به موارد ذیل اشاره کرد :
1- کاهش بیماری کوکسیدیوز از طریق از بین بردن یا محدود کردن اووسیست های کوکسیدیوز .
2- کاهش رطوبت بستر
3- جلوگیری از اشاعه بوی زننده کود .
4- کاهش حشرات .
5-غنی شدن کود حاصل از فضولات طیور بدینصورت که کود مرغی را بعنوان یک کود فسفاته که دارای فسفر غیرمحلول است مطرح می نماید و این از آنجهت قابل اهمیت است که کودهای فسفاته دارای فسفر محلول در آب هستند و در اثر بارندگی به لایه های پائینی رفته و عملا" از دسترس ریشه گیاه خارج می شوند.
