لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
فرمت فایل word و قابل ویرایش و پرینت
تعداد صفحات: 31
یماری ورم پستان و بهداشت پستان دام
نوشتة : دکتر سید مجتبی جعفری ادارة کل دامپزشکی استان فارس
فروردین 1382
مقدمه
واژه ورم پستان به التهاب غده پستانی بدون توجه بعلت آن اطلاق میشود که بوسیله تغییرات فیزیکی شیمیائی ومعمولا میکربی شیر وهمچنین تغییرات حاصل از بیماری در بافت غده پستانی مشخص میشود
مهمترین تغییراتیکه در شیر ایجاد میشود عبارت است از:
تغییر رنگ وجود لخته و پیدایش تعداد زیادی لوکوسیت ( گلبول سفید)با علا ئم تورم گرمی درد وسفت شدن غده پستانی که بوسیله آزمایش ظاهری شیر میتوان آ نها راتشخیص داد . موارد زیادی از ورم پستانها را بسهولت نمیتوان مشخص کرد بطوریکه دارای نشانیهای درمانگاهی نیستند (ورم پستان مخفی) دراین نوع ورم پستانها به آزمایش غیر مستقیم یعنی شمارش گلبولهای سفید متوسل میشوند
اپیدمیولوژی :
ورم پستان درتمام حیوانات پستاندار ماده بروز میکند ولی در گاوهای شیری دارای اهمیت اقتصادی است وآنهم بعلت خساراتی است که به صنعت تولید شیر وفرآورده ها ی آن وارد می شود . البته در اثر بیماری ورم پستان تلفات دامی نیز وجود دارد لکن زیا ن اقتصا دی آ ن مربوط به تلفا ت به تنها ئی نیست بلکه کاهش مقدار شیر پستا ن مبتلا و اختلال در فر آوری شیر عمده ترین خسارات را تشکیل میدهد . از جمله خسارات دیگر آن انتشار ورم پستا ن در سایر دامها ی گله وبعضا ایجاد گلو درد استرپتوکوکی ویا سل و بروسلور در انسا ن است
شیوع بیماری ورم پستان در اغلب کشورهاحدود 40 در صد است که در بعضی از کشورها تا 25 در صد آنرا کاهش داده اند .
بطور متوسط ابتلا هر کارتیه (قسمت ) از پستان به بیماری سبب کاهش 8 درصد تولید شیر آن کارتیه میگردد ویطور کلی در یک گاو مبتلا سبب کاهش 15 در صد از تولیدشیر میشود. ازطرفی زیان حاصل از تغییرات ترکیب شیر مثل کاهش چربی کاهش کازئین ولاکتوز و افزایش سرم شیر وپروتئین ها وافزایش کلرور ها نیز بایستی در نظر گرفت .
عوامل ایجاد ورم پستان :
میکربها یکی از عوامل ایجاد ورم پستان هستند اما بتنهائی بعنوان عامل اولیه اورام پستان نمیباشند در بعضی موارد از شیر های بظاهر سالم هم میکرب جدا میشود عوامل ایجاد ورم پستان عبارتند از
1-عوامل مستعد کننده 2-عوامل عفونی
عوامل مستعد کننده :
الف-جراهاتیکه در سر پستانها یا پستا ن ایجاد میشود
ب- روش نگهداری (مدیریت بهداشت جایگاه .مدیریت بهداشت شیر دوشی)
پ-حساسیت مربوط به توارث
ت-روش تغذیه :
2-عوامل عفونی
استرپتوکوک ها مثل استرپتوکوک آگالاکتیه استرپتوکوک اوبریس ودیسگالاکتیه وفکالیس وپنومو نیه
استافیلوکوک ها اورئوس
کلی فرمها اشرشیا کلی اسفروفوروس نکروفوروس یا فزی فرمها
کورینه باکتریها پیو ژنس وبویس
سودو مو نا س ها
مایکو باکتریومها توبر کولوسیس (سل)
میکو پلاسما آگالاکتیه واریته بویس
قارچها کاندیدا کریپتو کوکوس تریکوسپرون
باستثنا سل که از طریق خون انتشار مییابد در سایر موارد عفونت پستان اغلب از طریق مجرای پستان انجام میگیرد .
عفونت در ابتدا بصورت التهاب مشخص میشود ولی تا بروز التهاب سه مرحله وجود دارد
1-هجوم 2- عفونت 3- التهاب
هجوم مر حله ایست که میکرب از خارج سر پستا نها به مجاری شیر نفوذ میکند
عفونت مرحله ایست که میکرب رشد میکند و بافت پستانی را مورد تهاجم قرار میدهد
التهاب نتیجه رشد میکرب و افزایش آ ن وتخریب بافت پستا نی و نفوذ گلبولها ی سفید یا لکوسیتها جهت دفع عفونت میباشد
مرحله هجوم
الف- دراین مرحله بستگی به حضور وتعداد باکتریها ی مولد بیماری در محیط شیر دوشی که معمولا بوسیله مبتلا کردن هر یک از قسمتها ی چهار گانه پستا ن ومیزان آ لودگی پوست و سرپستا نها سنجیده میشود
ب- تعداد دفعا تی که سر پستا نها ی گاو بویژه نوک آ نها با این باکتری ها آ لوده میشوند که وابسته به میزان رعایت بهداشت در هنگام شیر دوشی میباشد
ج- میزان ضا یعا ت اسفنکتر سر پستا نها که ورود باکتریها را در مجاری آ نها آ سان میکند و بستگی به ماشینها ی شیر دوشی ومیزان کردن نگاهداری ودرست کار کردن ماشین شیر دوشی ومراقبت از سرپستانها دارد
د- وضع اسفنکتر0سر پستا نها بویژه در مرحله پس از شیر دوشی که عضلات اسفنکتر در استراحت میباشند وشل بودن اسفنکترها سبب میشود هجوم میکربها را هم در نتیجه مکیدن و هم بواسطه تکثیر میکربی به داخل آ سا ن سا زد
ذ- حضور مواد ضد میکربی در مجرا ی سر پستا نها .
2- مرحله عفونت
الف- نوع میکرب که قدرت آ نرا در تکثیر در شیر مشخص میکند
ب- حساسیت میکرب عامل در برابر آ نتی بیو تیکها ی مورد استفاده که ممکن است مربوط به مقاومت طبیعی ویا اکتسابی میکرب در نتیجه مصرف نا مناسب آ نتی بیوتیکها حاصل شده باشد .
ج- وجود مواد حفاظت کننده در شیر (مواد ایمنی زا ) که ممکن است طبیعی باشند یا در نتیجه عفونت قبلی ویا مایه کوبی تولید گردند .
د- وجود تعداد زیادی لوکوسیت که در نتیجه تورم پستا ن قبلی ویا ضربه ها ی فیزیکی باشد.
ذ- مرحله شیر واری که عفونت در مرحله خشک شدن پستان با سهولت بیشتری صورت می گیرد زیرا در آ ن مرحله عمل فیزیکی سیلا ن وخروج شیر همراه با عفونت وجود ندارد .
3-مرحله التهاب
الف- بیماری زائی وقدرت هجوم میکرب .
ب- میزان حساسیت بافت پستا ن به میکرب که ممکن است از مقاومت در نتیجه وجود پادتن ثابت بافت تا حساسیت شدید در اثر عفونت قبلی تغییر کند .
در مرحله هجوم بهتر از مراحل دیگر میتوان با توجه به پرستاری و بویژه بکار بردن روشهای بهداشتی خوب از میزا ن اشاعه تورم پستا ن کم کرد .
نشانیها ی بیماری ورم پستان
برحسب حدت وشدت میکرب که به پستان هجوم کرده باشد نشانیها ی بیماری متفاوت است التهاب شدید (حاد) فوق حاد که با مسمومیت خونی (سپتی سمی ) وبا واکنش عمومی همراه است یا بصورت التهاب نامشخص (تحت حاد ) یا مخفی ویا مزمن که بتدریج بافت پستا ن فیبروزی وسفت میشود ظاهر میشوددراین حالات بستگی به نوع میکرب نشانی متفاوت است
ورم پستان محفی (تحت حاد)
در این نوع ورم پستا ن وضع ظاهری شیر سالم وعادی بنظر میرسد ودر دام هیچگونه علائم بیماری بصورت ظاهری دیده نمیشود لکن در ترکیبات شیر تغییرات زیر دیده میشود
-افزایش گلبولها ی سفید و سلولها ی بافت پستان یا سلولهای سوماتیک Somatic cell(sc)
-کاهش چربی شیر
-کاهش کازئین
-کاهش لاکتوز
-افزایش سرم شیر
-افزایش کلرورهادر شیر
-افزایش گلیکوژن
کاهش تولید شیر
در این مرحله بعلت عدم تشخیص وتوجه نداشتن دامدار به بهداشت شیر در اتاق شیر دوشی و توام دوشیدن دامها ی سالم وبیما ر سبب اشاعه بیماری به سایر گاوها میشود بطوریکه ظرف مدت کوتاهی 50 در صد گله به این نوع ورم پستان مبتلا میشوند .
ورم پستا ن مزمن
این حالت ورم پستا ن نیز از نظر دامدار تا حدودی نا مشخص است اما اگر دقت شود و آ زما یش ورم پستا ن استریپ کاپ انجام شود وجود لخته هائی در شیر مشخص کننده بیما ریست و تغییرات ترکیبا ت شیر نیز مانند ورم پستا ن تحت حاد یا مخفی است اما پیشرفته تر در اینجا سرم شیر افزایش یافته و کلرورها افزایش بیشتری دارند . این نوع ورم پستان معمولأ به درما ن جواب نمیدهد در صورت نگهداری گا و در گله سبب پیشرفت بیما ری و سرایت به سایرین میشود و بایستی دام آلو ده حذف وبه کشتارگاه اعزام شود .
ورم پستان حاد :
در این حالت پستان دارای التهاب و تورم است واطراف پستا ن گرم ودام هم تب دارد. در هنگام دوشش دام پاها را بر زمین می کوبد واحساس ناراحتی میکند شکل ظاهری شیر نیز تغییر میکند دارای مایع سبز رنگ و رگه ها ی خون ولخته ها ی فراوان است در
آزمایش استریپ کاپ براحتی میتوان پی به بیما ری برد .گاو بی اشتها وناراحت است . این گا وها را بایستی بادستگاه شیر دوشی تک واحدی و در پایا ن شیر دوشی بطور جداگانه روزانه حد اقل سه مرتبه دوشید تا عفونت در پستا ن سبب ضایعه پستانی نشود دام را تحت مراقبت دامپزشک قرار میدهند .شیر دوشیده شده به فاضلأب میریزند وهر دفعه دستگاه را ضد عفونی میکنند .
ورم پستا ن فوق حاد :
این نوع ورم پستا ن نیز مانند ورم پستا ن حاد مشخص ودام تب دار وبیما ر پستا ن دارا ی التهاب است گاو بعلت درد شدید اغلب موارد اجازه شیر دوشی نمیدهد شیر سبز رنگ ودارای رگه ها ی خون و لخته میباشد . سریعا بایستی گاو تحت مراقبت جداگانه قرار گیرد بعضا بعلت کم توجهی ودر اثر نفوذ عفونت به خون سبب سپتی سمی میشود ودام تلف می گردد .
تشخیص آ زمایشگا هی وررم پستا ن :
به سبب تغییرات شیمیائی که در شیر ورم پستا نی بوجود می آید و تاثیردرسیستم فرآوری و پاستوریزاسیون شیر ها ی ورم پستا نی و بدنبا ل آ ن گا وها ی آلو ده بایستی شنا سائی شوند .
از آنجائیکه بر رسی آزمایشگا هی تعداد زیادی از نمونه ها ی شیر گران تمام میشود توجه زیادی به آزما یش های صحرائی بر پایه شناخت تعییرات فیزیکی وشیمیائی شیر میشود البته این آزمایشها غیر مستقیم میباشد وفقط وجود التهاب وتعییرات ظاهری شیر را نشان میدهند و یک آ زمایش هدایت کننده تلقی میشوند . بدنبال آن بایستی آ زمایش ها ی تشخیص میکربی و شمارش میکربی وآ زمایش های حساسیت در مقابل دارو ویا وجود آ نتی بیوتیک وآ زمایش های تشخیص قارچ انجام شود .
آزما یش استریپ کاپ :
چنانکه ملأحظه شد در ورم پستا نهای حاد یکی از علأئم بیماری وجود رگه ها ی خون ولخته و دلمه همراه با سرم سبز رنگ در شیر است .قبل ار آنکه دستکاه شیر دوشی را بدام متصل کنیم باید چند مرتبه جریان شیر هر کارتیه را روی صفحه سیاه فنجان بریزیم تا عوامل غیر طبیعی شیر مشخص شود .
آزمایش ورم پستان بروش کالیفر نیائی : California mastitis test - C M T
این آزمایش تشخیص گاوهای مبتلأ به ورم پستا ن مخفی است . در این نوع ورم پستا ن چنانکه ملأ حظه شد شیر از نظر ظاهر ی سالم و طبیعی بنظر میرسد و هیچگونه علأ ئم بیماری در گا وممکن است مشخص نباشد ا ما با ریختن مقداری شیر درظرف چهار قسمتی از (هر کارتیه در یک قسمت) ورم پستان را تشخیص میدهیم .
پس از اضافه شدن شیر آنرا بمدت 10 الی 20 ثانیه بطور مورب تکان میدهند تا با معرف مخلوط شود پس از این مدت در صورت وجود ورم پستان شیر لخته و بریده میشود . هر چه مقدار و غلظت لخته بیشتر باشد شدت ورم پستا ن و وجود مواد بافتی وگلبولها ی سفید بیشتر است .
Brabant Mastitis Test ( B M T ) :
اساس این آ زمایش همان آزمایش تشخیص کالیفرنیائی است لیکن بجای محلول معرف ـ ژل محتوی معرف در هر قسمت تعبییه شده ریخته و پس از آنکه 2 سی سی از شیر اولیه هر کارتیه بر روی آ ن ریخته میشود آنرا 20 ثانیه تکان میدهند که تشکیل رسوب یا ایجاد لخته یا بریدگی شیر نشان دهنده ورم پستان است .
Mishigan Mastitis Test (M M T ) ,Negretti Field Mastitis Test (N F M T ), Viscansian Mastitis Test (V M T )
نیز بر اساس همان کالیفرنیا تست است تنها روش بکا ر گیری معرف ها متفاوت است .
آزمایش شمارش سلولهای سوماتیک (Somatic Cell Count (SCC
روش مناسبی برای اندازه گیری کیفیت شیر میباشد .
در حالت عادی در شیرهای سالم تعدادی سلول که شامل گلبولها ی سفید وسلولها ی جدا شده از بافت پستا ن است در شیر وجود دارد و در صورتیکه تعداد آ نها ار حد متعارف( 300000) بیشتر شود نشانه غیر عادی بودن شیر است .
این افزایش سلولها در اثر ضربه و نفوذ باکتری وایجاد التهاب ودر نتیجه ورم پستا ن بوجود میآید و سبب کاهش کیفیت شیر میشود .
سه روش متفاوت برای اندازه گیری سلولهای سوماتیک وجود دارد :
1--روش مستقیم : در این روش 01/0 میلی لیتر از شیر رادر یک سانتی متر مربع از سطح لام مخصوص شمارش سلولی پخش میکنند و آنرا خشک و رنگ آمیزی میکنند سلولها ی رنگ شده زا با شما رش گر دستی شما رش می کنند.
2-روش کولتر : این روش در اثر عبور سلولها ی سوماتیک از روزنه الکتریکی (الکترود) ایجاد نوسان ولتاژ میکند وبازائ هر نوسان یک شمارش از شمارش گری که متصل به الکترود است ثبت میشود در این روش ابتدا سلولها توسط فرمالین تثبیت میشوند .
3-شمارش توسط دستگاه فو سوماتیک: مقدار معینی شیر از این دستگاه عبور میکند که با یک بافر ورنگ فلوئورسنت مخلوط میشود و د. ان. ا هسته سلولها ی سوماتیک را های لایت میکند و یک لأم که بر روی صفحه دواری قرار دارد دراثر نور ایجاد شده انها را ثبت میکند و یک کنترولر تعداد سلولها را در هر میلی لیتر مشخص میکند .
کشت میکربی :
روش آ زمایش دقیق و وقت گیر است که بایستی قبل از اتصال دستگاه شیر دوشی به کارتیه ها به وسیله یک لوله آزمایش استریل درب دار از هر کارتیه مقدار 30 تا 100 سی سی شیر بر داشت .
قبل از نمونه گیری باید پستا ن و نوک کارتیه ها را شستشو داد و با الکل 70 درجه نوک پستا ن را ضد عفونی کرد ه و مستقیما از هر کا رتیه بطور جدا گانه شیر بر داشت .
پس از نمونه گیری بایستی سریعا نونه را در کنار یخ به آزمایشگاه ارسال نمود تا شیر در آنجا کشت و آنتی بیوگرام گردد .
خسارات ناشی از ورم پستا ن
1-کم شدن تولید شیر
2- هزینه های درمان
3- دور ریختن شیر حاوی باقی مانده دارو در حین درمان
4- احتما ل از بین رفتن یک یا چند قسمت پستا ن و یا حذف دام
5- هزینه های کا ر گری و دامپزشکی
تحقیق در مورد یماری ورم پستان و بهداشت پستان دام
